Trong nhiều lý do khác nhau, cho đến tận sau thời kỳ Cải cách Tin Lành, Giáo hội Công giáo La Mã nói chung đã phản đối việc dịch Kinh Thánh sang các ngôn ngữ thông dụng, hay còn gọi là ngôn ngữ bản địa. Tuy nhiên, Giáo hội Công giáo không thể ngăn chặn được làn sóng này vì nhiều lý do, đặc biệt là trong thế giới nói tiếng Anh.
Tại sao giáo hội không dịch kinh thánh sang tiếng phổ thông
Trang giấy từ Codex Vaticanus
Lý do mà Giáo hội Công giáo La Mã phản đối việc sử dụng ngôn ngữ thông dụng thường phụ thuộc vào quan điểm của mỗi bên trong sự phân chia giữa Công giáo và Tin Lành. Đối với người Công giáo, đó là vấn đề thực tiễn – nói chung, Giáo hội Công giáo La Mã cho rằng họ là người dịch và truyền đạt sự thật Kinh Thánh một cách đúng đắn, và công việc này chỉ nên được thực hiện trong và thông qua Giáo hội Công giáo. Tại Công đồng Trent vào năm 1546, Giáo hội đã tuyên bố rằng bản Latin Vulgate do Jerome thực hiện vào những năm 400 sau Công nguyên là văn bản có thẩm quyền đối với Giáo hội.
Tranh “Luật Pháp và Phúc Âm” của Lucas Cranach the Elder, 1529. Nguồn: Phòng trưng bày Quốc gia, Prague
Đối với người Tin Lành, sự phản đối của Công giáo là vấn đề kiểm soát thần học và bản dịch. Thần học sola scriptura – tức là Kinh Thánh là thẩm quyền duy nhất của đức tin, chứ không phải những gì Giáo hội nói rằng Kinh Thánh dạy – có nghĩa là mỗi tín đồ cần được tiếp cận và có khả năng tự mình phân tích Kinh Thánh. Do thần học sola scriptura, điều đã xảy ra trước và trong kết quả của Cải cách Tin Lành bắt đầu từ năm 1517 là sự ra đời của nhiều bản dịch bằng các ngôn ngữ thông dụng.
Kinh Thánh Wycliffe Là Gì?
Trích đoạn từ Kinh Thánh Wycliffe. Nguồn: Faith Webb
Cho đến khi Johannes Gutenberg phát minh ra kỹ thuật in ấn bằng chữ cái di động vào năm 1450, rất ít Kinh Thánh được tạo ra bằng các ngôn ngữ bản địa. Nổi bật nhất có lẽ là Kinh Thánh Wycliffe, một dự án được truyền cảm hứng bởi John Wycliffe và các tín đồ Lollard nhằm tạo ra một bản Kinh Thánh cho người nói tiếng Anh vào những năm 1300. Họ tin vào một dạng của sola scriptura và đã dịch Kinh Thánh từ bản Latin Vulgate sang tiếng Anh để thúc đẩy ý tưởng của mình.
Kinh Thánh Tyndale Là Gì?
Trích đoạn từ Kinh Thánh Tyndale. Nguồn: Nhà thờ St Paul
Sự phát triển chính sau Gutenberg, dẫn đến việc sản xuất nhiều bản Kinh Thánh bằng ngôn ngữ bản địa, là việc học giả Desiderus Erasmus tổng hợp các văn bản Hy Lạp đã biết thành một tập duy nhất, được in vào năm 1516. Thành tựu của Erasmus đã cho phép các học giả khác dịch Kinh Thánh sang ngôn ngữ của họ, không phải từ bản Latin Vulgate, mà từ các văn bản Hy Lạp và Do Thái – những ngôn ngữ mà Kinh Thánh ban đầu được biên soạn vào thế kỷ thứ nhất. Điều quan trọng cần lưu ý ở đây là công việc dịch thuật – chẳng hạn như Jerome dịch từ tiếng Hy Lạp sang tiếng Latinh – đòi hỏi một mức độ nhất định của sự đóng góp thần học cá nhân trong việc lựa chọn từ ngữ. Khi dịch từ tiếng Latinh sang tiếng Anh, người dịch có thể không biết Jerome đã có những lựa chọn từ ngữ nào.
Trang bìa của Kinh Thánh Vĩ Đại năm 1539. Nguồn: Nhà thờ Rochester
Tuy nhiên, khi William Tyndale tận dụng được các văn bản Hy Lạp vào những năm 1520, ông đã có thể làm việc gần hơn với tài liệu gốc, đưa ra những lựa chọn đôi khi gây tranh cãi đối với Giáo hội Công giáo La Mã – vốn giữ thần học gần với Giáo hội Công giáo và tư tưởng thời Trung cổ. Ông đã tạo ra các bản Kinh Thánh bị Vua Henry VIII, người đứng đầu Giáo hội Anh, lên án và ra lệnh tiêu hủy, nhưng động lực dịch sang ngôn ngữ bản địa đã bắt đầu lan tỏa. Thậm chí, Henry VIII còn ủy quyền cho một bản Kinh Thánh đối phó, đó là Kinh Thánh Vĩ Đại năm 1539.
Kinh Thánh Geneva Là Gì?
Trích đoạn từ ấn bản năm 1560 của Kinh Thánh Geneva. Nguồn: Wikipedia
Khi Mary I lên ngôi nữ hoàng Anh, bà khôi phục Giáo hội Công giáo La Mã (Henry VIII đã tách khỏi nó để thành lập Giáo hội Anh độc lập trong thời kỳ Cải cách Anh), và nhiều học giả Tin Lành đã rời đến Geneva vào những năm 1550 để bắt đầu thực hiện một bản dịch mới, Kinh Thánh Geneva, được đưa đến Anh và Scotland vào những năm 1570. Tại đó, nó được chấp nhận rộng rãi, đặc biệt ở Scotland, nơi thậm chí yêu cầu mỗi hộ gia đình phải sở hữu một bản vào năm 1579.
Trang bìa Kinh Thánh King James năm 1611. Nguồn: Nhà nguyện St George
Kinh Thánh Geneva chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ tư tưởng Calvin, được thực hiện bởi những người Thanh giáo. Nó vay mượn rất nhiều từ bản dịch của Tyndale và thường bị phản đối bởi hàng giáo phẩm Công giáo La Mã và Giáo hội Anh. Để đối phó với Kinh Thánh Geneva, Vua James I đã ủy quyền thực hiện bản được gọi là Kinh Thánh King James vào năm 1611, trong khi người Công giáo tạo ra Kinh Thánh Rheims-Douai bắt đầu từ những năm 1580. Phiên bản Kinh Thánh King James cuối cùng trở thành Kinh Thánh tiêu chuẩn cho người Tin Lành nói tiếng Anh cho đến những năm 1900. Nó vẫn được sử dụng bởi nhiều giáo đoàn ngày nay và đã có ảnh hưởng sâu rộng đến ngôn ngữ tiếng Anh kể từ thời điểm đó.
Bài viết này đã khám phá các bản dịch Kinh Thánh quan trọng tồn tại trước và trong thời kỳ Cải cách Tin Lành, làm sáng tỏ vai trò của chúng trong việc định hình lịch sử tôn giáo và ngôn ngữ.
