Quốc hội Hoa Kỳ (Congress) là cơ quan lập pháp tối cao của chính phủ liên bang Mỹ, có vai trò ban hành luật, giám sát chính phủ và thông qua ngân sách. Quốc hội được tổ chức theo cấu trúc lưỡng viện (hai viện), bao gồm:
- Thượng viện Hoa Kỳ (Senate)
- Hạ viện Hoa Kỳ (House of Representatives)
Cấu trúc này được quy định trong Điều I của Hiến pháp Hoa Kỳ và phản ánh sự cân bằng quyền lực giữa các bang lớn và nhỏ.
1. Thượng viện (Senate)
Cấu trúc:
- Số thành viên: 100 Thượng nghị sĩ (mỗi bang có 2 Thượng nghị sĩ).
- Nhiệm kỳ: 6 năm, nhưng cứ mỗi 2 năm, 1/3 số Thượng nghị sĩ sẽ được bầu lại để duy trì tính ổn định.
- Chủ tịch Thượng viện: Phó Tổng thống Hoa Kỳ (chỉ có quyền bỏ phiếu khi có kết quả hòa).
- Lãnh đạo chính: Lãnh đạo phe đa số và phe thiểu số trong Thượng viện đóng vai trò quan trọng trong việc định hình các hoạt động và chương trình nghị sự.
Vai trò và quyền hạn:
- Phê chuẩn các bổ nhiệm: Thượng viện có quyền phê chuẩn hoặc từ chối các đề cử của Tổng thống, bao gồm các vị trí trong nội các, thẩm phán liên bang và đại sứ.
- Phê chuẩn điều ước quốc tế: Các hiệp ước do Tổng thống đàm phán phải được 2/3 Thượng viện đồng ý mới có hiệu lực.
- Luận tội: Thượng viện là nơi tổ chức phiên tòa luận tội các quan chức cấp cao (ví dụ như Tổng thống), với yêu cầu 2/3 số phiếu thuận để kết án.
2. Hạ viện (House of Representatives)
Cấu trúc:
- Số thành viên: 435 Hạ nghị sĩ, phân bổ dựa trên dân số của từng bang (càng đông dân, bang càng có nhiều đại diện).
- Nhiệm kỳ: 2 năm và toàn bộ Hạ viện sẽ được bầu lại mỗi kỳ bầu cử.
- Chủ tịch Hạ viện (Speaker of the House): Người đứng đầu Hạ viện, do các thành viên bầu chọn. Đây là một vị trí rất quyền lực, có vai trò điều hành các hoạt động của Hạ viện.
Vai trò và quyền hạn:
- Khởi xướng dự luật thuế và ngân sách: Chỉ Hạ viện mới có quyền đề xuất các dự luật liên quan đến thuế và chi tiêu chính phủ.
- Luận tội: Hạ viện có quyền khởi xướng quá trình luận tội các quan chức cấp cao.
- Thông qua dự luật: Hạ viện cùng với Thượng viện phải thông qua các dự luật để gửi lên Tổng thống ký thành luật.
3. Quy trình lập pháp
Cả Thượng viện và Hạ viện đều đóng vai trò quan trọng trong quy trình tạo ra luật:
- Một dự luật có thể được khởi xướng ở Hạ viện hoặc Thượng viện (trừ các dự luật thuế, chỉ được khởi xướng ở Hạ viện).
- Dự luật sẽ được thảo luận, sửa đổi và bỏ phiếu thông qua ở viện khởi xướng.
- Nếu được thông qua, dự luật sẽ chuyển sang viện còn lại để xem xét và bỏ phiếu.
- Cả hai viện phải thống nhất về nội dung dự luật.
- Dự luật được gửi tới Tổng thống để ký ban hành hoặc phủ quyết.
Nếu Tổng thống phủ quyết, Quốc hội có thể bác bỏ phủ quyết bằng 2/3 số phiếu thuận ở cả hai viện.
Tính cân bằng và đối trọng
Cấu trúc lưỡng viện của Quốc hội Hoa Kỳ đảm bảo:
- Sự cân bằng quyền lực: Giữa các bang lớn (có nhiều dân) và bang nhỏ (có ít dân).
- Kiểm soát và đối trọng (Checks and Balances): Quốc hội giám sát Tổng thống và tòa án để tránh lạm quyền, nhưng đồng thời cũng bị hạn chế quyền lực theo Hiến pháp.
Cấu trúc này phản ánh mong muốn của các nhà lập quốc Mỹ: tạo ra một chính phủ mạnh mẽ nhưng không độc đoán, và luôn chịu sự giám sát chặt chẽ từ nhiều nhánh quyền lực.
