Khi thực hiện mười hai kỳ công (Labors) để chuộc lại tội lỗi của mình, Heracles đã kinh qua vô số thử thách hiểm nguy. Trong đó, bắt sống Bò Mộng Crete (Cretan Bull) để giao nộp cho vua Eurystheus chính là kỳ công thứ bảy—đánh dấu thời điểm Heracles rời bán đảo Peloponnesus và mở rộng tầm ảnh hưởng anh hùng của mình đến tận những vùng đất xa xôi của Địa Trung Hải. Bò Mộng Crete, vốn do thần Poseidon gửi đến như một điềm lành cho vua Minos, cuối cùng lại trở thành mối họa khủng khiếp hoành hành khắp hòn đảo Crete. Hành trình của Heracles không chỉ là cuộc thử sức với con bò hoang dã, mà còn ẩn chứa những toan tính chính trị giữa vua Eurystheus và vua Minos—những nhà cai trị có ảnh hưởng bậc nhất thời bấy giờ.
Bài viết này sẽ đưa bạn đi qua toàn bộ câu chuyện về Bò Mộng Crete và vì sao Heracles nhận lệnh phải khuất phục con vật khổng lồ ấy. Từ những mưu đồ chính trị của Eurystheus, nguồn gốc “nghiệt ngã” của con bò trắng muốt đến cuộc chiến ngoạn mục giữa Heracles và con mồi, tất cả được hé lộ qua sáu phần chi tiết dưới đây.
Lệnh của vua Eurystheus
Vua Eurystheus—người được nữ thần Hera giao nhiệm vụ “trị tội” Heracles—luôn tìm cách đưa ra những yêu cầu “bất khả” để trừng phạt anh hùng này. Tuy nhiên, càng làm khó Heracles bao nhiêu, ông càng thấy anh chiến thắng lẫy lừng bấy nhiêu. Mỗi lần Heracles hoàn thành một kỳ công, danh tiếng của Heracles trong mắt dân chúng và các chư hầu lại được củng cố thêm. Thay vì làm suy yếu Heracles, vô hình trung, Eurystheus tạo điều kiện để tên tuổi của Heracles vang xa, trở thành niềm tự hào của người dân trên khắp bán đảo Peloponnesus.
Sau sáu kỳ công đầu tiên đều tập trung ở vùng Peloponnesus, Heracles đã thanh trừng hồ Stymphalia khỏi đàn chim quái ác, dọn sạch chuồng ngựa vua Augeas, bắt sống con hươu cái Ceryneian Hind… Tất cả biến Heracles thành một người hùng khiến Eurystheus vừa oán hận, vừa phải công nhận. Khi dần thấu hiểu rằng sức ảnh hưởng của Heracles hoàn toàn có thể trở thành “con dao hai lưỡi,” Eurystheus nhận ra ông cũng có thể “lợi dụng” danh tiếng ấy để thiết lập thêm nhiều mối liên minh quan trọng.
Chính vì thế, vua Eurystheus đã ra lệnh cho Heracles tiến đến đảo Crete để bắt sống con Bò Mộng Crete—thứ mà Poseidon đã phái đến nhưng rồi bị biến thành “tai họa” cho nhà vua Minos. Crete, theo truyền thuyết, là nơi sinh của thần Zeus và cũng được xem như cái nôi của nền văn minh Hy Lạp sơ khai. Vua Minos, con trai của thần Zeus và nàng Europa, là người đặt nền móng cho hệ thống pháp luật đầu tiên; quân đội và hải quân của Minos hùng mạnh, kiểm soát hầu hết các đảo trên biển Aegean. Đối với Eurystheus, việc gửi Heracles đến Crete chẳng khác gì một hành động “bắn hai con chim” bằng một mũi tên: vừa muốn tiếp tục “đày ải” Heracles, vừa tạo ơn nghĩa với vua Minos—vị vua rất quyền lực lúc bấy giờ—nếu Heracles có thể giúp chấm dứt tai họa Bò Mộng.
Cái giá và lợi ích khi sử dụng Heracles
Với mỗi kỳ công, danh tiếng và sức ảnh hưởng của Heracles lại lan rộng. Heracles đã diệt trừ những hiểm họa khôn lường, từ sư tử Nemea bất khả xâm phạm đến chim Stymphalian hung tợn, tất cả đều đe dọa an nguy cho người dân và các vương quốc lân cận. Đối với vua Eurystheus, danh tiếng của Heracles quả là con dao hai lưỡi:
- Một mặt, Eurystheus muốn Heracles thất bại để “trừng phạt” anh vì tội “giết người” (theo ý Hera).
- Mặt khác, mỗi chiến công của Heracles giúp Eurystheus tạo thêm uy danh trong mắt các vương quốc xung quanh.
Trong kỳ công thứ năm, khi Heracles phải dọn sạch chuồng ngựa vua Augeas, chúng ta đã thấy cách Eurystheus “can thiệp” vào công việc nội bộ của một quốc vương khác. Điều này đã mở ra tiền lệ cho vua Eurystheus dùng “quyền năng” ra lệnh cho Heracles như một “chính sách ngoại giao”—hễ vương quốc nào gặp đại họa, vua Eurystheus sẽ đề nghị “giúp đỡ” bằng cách cử Heracles đến. Ngày một rõ, Heracles trở thành công cụ chính trị để Eurystheus củng cố vị thế.
Với kỳ công bắt Bò Mộng Crete, mối lợi chính là có thêm sự thân thiện từ phía Crete. Nếu Heracles tiêu diệt hoặc khuất phục con bò nguy hiểm ấy, vua Minos sẽ nợ một món ân tình. Đổi lại, Minos có thể ủng hộ về mặt chính trị hoặc quân sự cho Eurystheus khi cần. Bên cạnh đó, Heracles càng hoàn thành sứ mệnh, vua Eurystheus càng chứng tỏ “quyền thống lĩnh” của mình trước các lãnh chúa Hy Lạp khác—rằng chính ông là người có thể sai khiến “vị anh hùng mạnh nhất thế gian” đi giải quyết rắc rối khắp nơi.
Truyền thuyết bò mộng Crete

Bò Mộng Crete xuất hiện trong nhiều câu chuyện gắn với vua Minos. Thực ra, vua Minos là con trai của Zeus và Europa, nàng công chúa xứ Phoenicia bị Zeus hóa thân thành một con bò trắng tuyệt đẹp để “bắt cóc” mang đến Crete. Sau khi sinh ra Minos, Sarpedon và Rhadamanthys, Zeus rời đi, để lại Europa trên đảo cùng những món quà kỳ diệu:
- Talos—người khổng lồ bằng đồng canh giữ bờ cõi Crete.
- Chó săn Laelaps—không bao giờ vuột mất con mồi.
- Một cây lao (giáo) phép—ném ra không bao giờ trượt đích.
Europa rồi trở thành hoàng hậu của vua Asterion xứ Crete. Asterion nhận nuôi ba người con trai của Europa, và khi ông qua đời, ba anh em tranh giành ngôi báu. Minos cầu khẩn thần Poseidon chứng minh anh xứng đáng làm vua. Poseidon đáp lại bằng cách phái một con bò tuyệt đẹp từ biển nổi lên, ý chỉ Minos chính là người được chọn. Minos cam kết sẽ hiến tế con bò đó cho Poseidon để tạ ơn.
Thế nhưng, Minos bị choáng ngợp bởi vẻ đẹp lộng lẫy của con bò trắng. Ông đánh tráo: thay vì giết con bò (tài sản quý giá của thần), Minos đem nó về đàn của mình, rồi hiến tế một con bò khác kém hơn. Điều này chọc giận Poseidon. Thần Biển quyết định trừng phạt Minos bằng một “cú đúp”:
- Làm cho hoàng hậu Pasiphae (vợ Minos) rơi vào dục vọng bệnh hoạn với chính con bò ấy.
- Làm con bò hóa điên và phá hoại khắp đảo Crete.
Bước ngoặt diễn ra khi Minos không chỉ lừa dối Poseidon, mà còn đánh mất sự ban phúc của thần, biến “điềm lành” thành “điềm dữ.”
Truyền Thuyết Về Bò Mộng Crete: Lời Nguyền
(Phỏng theo tranh Pasiphae: Daedalus sculpting a wooden cow for Queen Pasiphae, by Jean Lemaire, 1659, French Ministry For Culture)
Thần Poseidon lẽ ra có thể gây động đất hay bão biển để trừng phạt Minos, nhưng lần này ông chọn một lối trả thù tinh vi hơn. Bằng cách nhờ đến Aphrodite—nữ thần tình yêu và dục vọng—Poseidon đã chuyển nỗi khao khát mà Minos dành cho con bò, sang hoàng hậu Pasiphae. Pasiphae, vốn là con gái của thần Mặt Trời Helios và là chị em với phù thủy Circe, bản thân cũng là một pháp sư tài giỏi. Tuy nhiên, bùa phép của Aphrodite vượt quá tầm kiểm soát của Pasiphae. Bà phải lòng con bò, khát khao được giao phối với nó.
Pasiphae cầu cứu Daedalus, nhà phát minh thiên tài nổi tiếng. Daedalus đã chế tạo một con bò gỗ rỗng ruột, trông như thật, bên trong có chỗ cho hoàng hậu ẩn nấp. Với thiết kế này, Pasiphae thỏa mãn dục vọng bị nguyền rủa, giao phối với con bò trắng. Hậu quả là Pasiphae mang thai, sinh ra Asterion, đứa bé nửa người nửa bò, thường được biết đến với tên Minotaur.
Ngay sau khi con bò giao phối với Pasiphae, Poseidon giải lời nguyền lên Pasiphae nhưng làm con bò hóa điên, tàn phá khắp Crete. Trong lúc Minos đang điên đầu tìm cách xử lý vụ bê bối gia đình (đặc biệt là đứa con quái thai Minotaur), thì đảo Crete rơi vào cảnh tan hoang vì Bò Mộng. Minos mừng rỡ khi nghe tin vua Eurystheus muốn cử Heracles đến bắt con quái này, bởi ông còn vô số chuyện đau đầu khác để che đậy và giải quyết (bao gồm cả kế hoạch xây mê cung do Daedalus thiết kế để giam Minotaur).
Heracles bắt sống bò mộng Crete
Khi Heracles cập bến Crete, ông có lẽ đã nghe tin Daedalus đang miệt mài xây mê cung để “giải quyết” hậu quả Minotaur. Trong khi đó, Bò Mộng vẫn nhởn nhơ tàn phá khắp nơi. Dù Minos sở hữu đội thợ săn hùng mạnh, họ đều bó tay trước sức mạnh và tốc độ khủng khiếp của con bò trắng, cộng thêm sự điên loạn mà Poseidon gây ra. Chỉ trong vài tháng, Bò Mộng đã cướp đi sinh mạng hàng trăm người, phá hủy công trình thủy lợi, nhà cửa và cánh đồng hoa màu ở Crete.
Đối với Heracles, đây chỉ là một “thú vui” nữa trong chuỗi trận chiến dường như anh đã quá quen. Anh từng hạ gục sư tử Nemea với bộ da bất hoại, bắt sống hươu cái Ceryneian Hind thoăn thoắt, và diệt trừ những con chim biết phóng lông sắt. So với những cuộc đụng độ trước, “bắt sống một con bò điên” nghe có vẻ “dễ thở” hơn nhiều.
Bò Mộng Crete nổi tiếng với vẻ ngoài trắng muốt—điểm đặc biệt mà Poseidon ban cho nó—nhưng thực chất nó không sở hữu lớp da vô địch như sư tử Nemea, không bất tử như Hydra, cũng không có tốc độ siêu nhiên. Sức mạnh duy nhất của nó nằm ở sự cuồng nộ hừng hực đến mức vô biên, cộng với thân hình to lớn, đủ để húc văng bất kỳ ai. Sau khi hội kiến vua Minos (đang vội vàng “đẩy” việc này sang cho Heracles), Heracles lập tức lần theo dấu vết đổ nát mà con bò để lại để truy tìm nó.
Trong lúc lùng sục, Heracles đặt bẫy bằng cách cố ý gây sự chú ý: anh la hét, ném đá, chọc giận con bò. Bò Mộng, vốn điên loạn, nhanh chóng thét lên và lao thẳng về phía Heracles. Kế hoạch của Heracles đơn giản nhưng hiệu quả: chờ con bò xông tới, anh tóm lấy sừng của nó và vật ngã xuống.
Hình ảnh Heracles—cao lớn lực lưỡng—chạy thẳng về phía một con bò cuồng nộ chắn hẳn làm người dân Crete (nếu có chứng kiến) phải sửng sốt. Cú va chạm giữa Heracles và con bò hẳn vang dội khắp sườn đồi. Chỉ sau vài giờ giằng co, Heracles từ từ làm con bò kiệt sức. Cuối cùng, anh khuất phục nó mà không cần vũ khí hay phép màu nào.
Theo một số phiên bản, Heracles thậm chí cưỡi Bò Mộng, lội qua biển Aegean để quay trở về Tiryns nộp cho Eurystheus. Một số khác cho rằng anh dùng dây trói và chở nó bằng thuyền. Dù thế nào, kết quả cũng giống nhau: Heracles nhanh chóng rời Crete, chấm dứt sự hoành hành của con bò, chỉ để lại vài lời cảm ơn ngắn gọn từ vua Minos—vị vua vẫn còn đang xoay xở với bí mật đáng sợ trong hoàng cung (Minotaur).
Hệ quả
Heracles đưa Bò Mộng về đến cổng thành Tiryns—kinh đô của vua Eurystheus. Nhìn thấy con quái to lớn trước mặt, Eurystheus vừa khiếp đảm, vừa thích thú. Có lẽ đây là lần đầu tiên Eurystheus tỏ ra vui mừng “chào đón” Heracles, bởi vụ này đã khiến vua Minos nợ Eurystheus một món ân tình quan trọng. Trên phương diện chính trị, đó là thắng lợi lớn cho Eurystheus: ông được coi là vị vua đủ quyền lực ra lệnh cho Heracles, và Heracles đã giúp ổn định một vấn đề nghiêm trọng ở Crete.
Tuy vậy, Hera—kẻ luôn căm ghét Heracles—lại từ chối cho Eurystheus hiến tế con bò để dâng cho bà. Ban đầu, Eurystheus định thực hiện nghi lễ hiến tế con bò (theo đúng ý định Poseidon ban đầu), và dâng lễ vật cho Hera để ghi công. Thế nhưng, Hera thẳng thừng cự tuyệt khi biết Heracles là người bắt con bò. Bà không bao giờ chấp nhận một “thành quả” có dính líu đến kẻ bà luôn tìm cách tiêu diệt.
Eurystheus đành ra lệnh cho Heracles thả con bò ra ngoài cổng thành Tiryns. Con bò trắng muốt lại tự do lần nữa và lang thang lên phía Attica, gần vùng Marathon—địa danh về sau nổi tiếng với “trận chiến Marathon” trong lịch sử Hy Lạp. Tại đây, Bò Mộng Crete tiếp tục tàn phá, gieo rắc tai họa cho cư dân địa phương và trở nên nổi danh với cái tên “Bò Mộng Marathon.”
Thành Athens phải tìm cách đối phó với con quái mới dạt đến gần lãnh thổ của mình. Vua Aegeus (cha của anh hùng Theseus) gửi Androgeus—vốn là con trai vua Minos, một đấu thủ rất mạnh—đến để tiêu diệt Bò Mộng Marathon. Không may, Androgeus bị con bò giết chết. Điều này dẫn đến sự phẫn nộ của vua Minos, ông đổ lỗi cho Athens vì cái chết của con trai mình. Từ đó, Minos đem quân đánh Athens, buộc họ phải ký hòa ước cống nạp 14 thiếu niên hàng năm (hoặc theo một số phiên bản là mỗi bảy hay chín năm) cho Minotaur—đứa con quái thú của Pasiphae, kết tinh từ mối giao phối sai trái với Bò Mộng Crete.
Số phận của Bò Mộng cũng khép lại ở Marathon khi Theseus—vị anh hùng xứ Athens—cuối cùng tiêu diệt con quái này, xóa bỏ mối đe dọa cho vùng Attica. Theseus còn đi xa hơn: anh tiến vào mê cung ở Crete, giết chết Minotaur, lật đổ “quyền lực bóng tối” của vua Minos, và nâng tầm Athens thành thế lực đáng gờm. Tất cả diễn biến này đều bắt nguồn từ một sai lầm của vua Minos: lừa dối thần Poseidon, không chịu hiến tế con bò “được ban tặng.”
Trở lại với Heracles, sau khi thả Bò Mộng rời xa Tiryns, anh dường như không còn để tâm đến con vật nữa. Trước mắt Heracles, kỳ công thứ bảy đã hoàn thành; giờ đây anh trở lại chờ lệnh của Eurystheus. Hành trình của anh vẫn tiếp diễn, và kỳ công kế tiếp sẽ là đi đến xứ Thrace để đoạt đàn ngựa cái của Diomedes—một chủ nhân tàn bạo, thích cho ngựa ăn thịt người. Cuộc phiêu lưu của Heracles chưa dừng lại, và mối quan hệ đầy uẩn khúc giữa anh hùng Hy Lạp và các vị thần vẫn còn nhiều điều chờ được hé lộ.
Tóm lại
Bò Mộng Crete—từ một sinh vật được Poseidon ban cho vua Minos làm điềm lành—đã trở thành trung tâm của bi kịch: mở đường cho Minotaur chào đời, rồi tiếp tục gieo rắc tai họa khắp Crete và vùng lân cận. Heracles, bằng sức mạnh và kỹ năng phi thường, đã giải cứu Crete khỏi mối nguy, nhưng cũng vô tình đưa con Bò Mộng đến Marathon, gây ra một chuỗi sự kiện bi thảm khác cho Athens. Đồng thời, vụ bắt Bò Mộng cũng củng cố địa vị của Eurystheus, đồng thời gây dựng sợi dây liên hệ giữa hai vương quốc Crete và Mycenae (lãnh thổ Eurystheus cai trị).
Chính sự đan xen giữa “ân oán” của các vị thần và toan tính chính trị khiến cho kỳ công thứ bảy của Heracles vô cùng lôi cuốn. Đây không chỉ là câu chuyện về một con quái thú hung bạo bị khuất phục, mà còn là bài học về tham vọng sai lầm của con người khi đối diện với quyền năng của thần linh. Trên hết, đó là thêm một minh chứng về sức mạnh và trí tuệ của Heracles, người anh hùng liên tục “làm nên điều không thể,” để dần dần tiến gần hơn đến sự thanh tẩy tội lỗi và định mệnh cao cả sau mười hai kỳ công lẫy lừng.