Trong suốt hành trình sa mạc khắc nghiệt của dân Do Thái sau khi rời khỏi Ai Cập, có một cái tên luôn gắn liền với máu, nước mắt và sự phẫn nộ của Thiên Chúa: Amalek. Dân Amalekites không phải là một đế chế lớn, cũng chẳng có vinh quang chói lọi trong lịch sử cổ đại. Nhưng trong Cựu Ước, họ được nhắc đến như biểu tượng của sự ác, là kẻ thù truyền kiếp mà dân Chúa không bao giờ được phép quên.
Gốc tích của dân Amalek
Dân Amalek được cho là hậu duệ của Amalek, cháu nội của Esau – anh trai của tổ phụ Jacob. Trong Sáng Thế Ký, mặc dù không nói nhiều về Amalek, nhưng nguồn gốc của họ đã ngầm đặt nền móng cho mối thù truyền kiếp giữa hai dòng dõi: Esau (người Edom) và Jacob (người Israel). Tuy nhiên, đến thời Xuất Hành, dân Amalekites không còn là một gia đình mà đã trở thành một bộ tộc du mục sống ở phía nam Canaan – vùng đất bán sa mạc hiểm trở.
Khi dân Israel mới thoát khỏi Ai Cập và còn đang loạng choạng giữa sa mạc, chưa có tổ chức quân sự rõ ràng, thì dân Amalekites bất ngờ tấn công họ tại Rephidim (Xuất Hành 17). Đây không chỉ là một trận đánh nhỏ – đó là lần đầu tiên dân Israel phải cầm vũ khí chiến đấu, và nó diễn ra ngay trước khi họ nhận Mười Điều Răn trên núi Sinai.
Hình ảnh nổi bật nhất trong trận chiến ấy là ông Môsê giơ tay cầu nguyện, và chừng nào tay ông còn giơ lên, dân Israel còn thắng. Khi mệt mỏi buông tay xuống, dân Amalek lại chiếm thế thượng phong. Cuối cùng, nhờ sự hỗ trợ của Aharon và Khur, tay ông Môsê được giữ vững, và dân Israel giành chiến thắng.
Tuy nhiên, sau trận chiến, Thiên Chúa đã phán điều lạ lùng:
“Ta sẽ xoá tên Amalek khỏi dưới gầm trời.”
(Xuất Hành 17:14)
Đây là một lời nguyền chứ không phải một chỉ thị quân sự đơn thuần. Amalek không còn là một bộ tộc – họ trở thành biểu tượng cho thế lực chống lại Thiên Chúa.
Lệnh tiêu diệt toàn bộ Amalek
Trong Sách Đệ Nhị Luật, Môsê nhắc lại rằng dân Amalek đã “đánh úp những người tụt hậu phía sau, những người mệt mỏi, khi dân Israel đang hành trình” – một hành động bị xem là tàn độc và vô nhân đạo.
Đến thời các vua, lệnh “xoá sổ Amalek” vẫn còn nguyên hiệu lực. Và đó là lúc xuất hiện câu chuyện bi kịch của vua Saul.
Trong 1 Samuel 15, tiên tri Samuel truyền lệnh từ Thiên Chúa: Saul phải dẫn quân đi tiêu diệt hoàn toàn dân Amalek – cả đàn ông, đàn bà, trẻ nhỏ, lạc đà, súc vật – không để lại bất cứ thứ gì. Nhưng Saul đã tha cho vua Agag và giữ lại phần chiến lợi phẩm tốt nhất. Hành động này khiến Thiên Chúa từ bỏ Saul, và ngôi vua được trao lại cho Đavít. Lệnh xoá sổ không chỉ là chuyện quân sự, mà là vấn đề trung thành với Thiên Chúa.
Hậu duệ cuối cùng: Agag và Haman
Dù bị tấn công và phân tán nhiều lần, dân Amalekites vẫn còn vết tích trong những thế kỷ sau. Trong Sách Êstêr, nhân vật phản diện Haman – người âm mưu diệt trừ toàn bộ người Do Thái tại Ba Tư – được gọi là “Haman người Agag”. Như vậy, ông ta là hậu duệ của vua Amalek xưa. Và lần nữa, cuộc đối đầu giữa Amalek và Israel được lặp lại, lần này không bằng gươm giáo, mà bằng âm mưu cung đình.
Nhưng cuối cùng, Esther và Mordecai đã chiến thắng. Haman bị treo cổ trên chính cây trụ mà ông dựng lên để hại người khác. Một lần nữa, dân Amalekites – dù chỉ còn là tàn dư – bị đánh bại.
Amalek như biểu tượng thần học
Theo nhiều nhà chú giải Do Thái, Amalek không đơn giản là một dân tộc cổ nữa. Họ trở thành biểu tượng cho sự dữ hiện hữu trong thế giới, đặc biệt là loại tội ác tấn công vào người yếu đuối và vô tội. Trong một số truyền thống Midrash, “Amalek” là cách gọi chung cho bất kỳ lực lượng nào chống lại Thiên Chúa và kế hoạch cứu độ của Ngài.
Vì thế, lời dạy của Kinh Thánh là: “Hãy nhớ điều Amalek đã làm cho con!” không chỉ là chuyện lịch sử, mà là một lời cảnh tỉnh luân lý và tâm linh – đừng bao giờ để cái ác len lỏi, dù là dưới hình thức nào.
Lời kết
Trong dòng chảy dài của Cựu Ước, dân Amalek là một bóng tối dai dẳng – không phải vì họ hùng mạnh, mà vì họ tượng trưng cho một loại tội lỗi không khoan nhượng. Mỗi lần xuất hiện, họ đều đụng độ với dân Chúa trong những khoảnh khắc then chốt, như một phép thử về lòng trung thành, sự vâng phục và sự công chính.
Và cho đến hôm nay, khi người ta đọc Kinh Thánh, tên Amalek vẫn vang lên như một lời nhắc nhở: không được thỏa hiệp với cái ác, dù là trong tâm hồn hay ngoài xã hội.
