Đông Hải đạo (Tokaido) là một tuyến đường huyết mạch của Nhật Bản, kết nối Kyoto và Edo (tên cũ của Tokyo) trong nhiều thế kỷ. Tên gọi “Đông Hải đạo” nghĩa là “Con Đường Biển Đông,” nổi tiếng nhất vào thời kỳ Tokugawa (1600 – giữa 1800). Với chiều dài khoảng 500 km, tuyến đường này giúp thúc đẩy giao thương, văn hóa và tạo điều kiện cho mọi tầng lớp xã hội di chuyển, từ samurai, daimyo, thương nhân đến khách hành hương.
Vài nét lịch sử
Mặc dù con đường có nhiều đoạn đã được sử dụng từ thời Heian (794 – 1185), phải đến năm 1624, khi trạm dừng cuối cùng được hoàn thiện, Đông Hải đạo mới chính thức được chính quyền Mạc phủ Tokugawa đặt tên. Trong suốt 20 năm sau năm 1600, chính quyền đã liên tục nâng cấp, mở rộng và thống nhất các đoạn đường nhỏ lẻ. Dù vậy, người dân Nhật Bản thực tế đã đi lại trên những lối mòn này nhiều thế kỷ trước khi có tên gọi Tokaido.
Sau hàng trăm năm nội chiến, Tokugawa Ieyasu giành quyền lực và ổn định tình hình đất nước. Với tư cách Tướng quân (Shogun), ông ra lệnh cải tạo Đông Hải đạo nhằm kiểm soát chặt chẽ tầng lớp daimyo (các lãnh chúa phong kiến) thông qua hệ thống “sankin kotai” – bắt buộc daimyo phải luân phiên về Edo. Nhờ Đông Hải đạo, các trạm nghỉ, quán trọ, nhà hàng, và dịch vụ dọc đường cũng phát triển. Dần dần, con đường này trở thành tuyến giao thương sầm uất, đồng thời lan tỏa ảnh hưởng văn hóa Edo ra khắp đất nước.
Chính quyền Mạc phủ Tokugawa quản lý việc qua lại bằng các cổng kiểm soát (sekisho) để kiểm tra giấy tờ, đồng thời cho xây thêm những “shukuba” (trạm nghỉ) cung cấp chỗ ăn ngủ. Đặc biệt, những quy định ngặt nghèo được áp dụng nhằm ngăn chặn nguy cơ nổi loạn hay người di chuyển trái phép. Một ví dụ là phụ nữ bị cấm đi một mình, phải có bạn đồng hành nam giới. Nhất là ở khu vực gần Edo, người ta đề phòng việc phụ nữ thuộc tầng lớp daimyo có thể bỏ trốn.
Không chỉ giới daimyo hay thương nhân, khách hành hương từ khắp nơi cũng đổ về Đông Hải đạo để đến các địa điểm tôn giáo, như núi Phú Sĩ hay các đền thờ Thần đạo (Shinto). Nhiều nhà sư cũng đi theo tuyến đường này để giảng đạo, trông cậy vào lòng hảo tâm của người dân địa phương. Nghệ sĩ, thợ thủ công, và cả những đoàn biểu diễn lưu động cũng tận dụng con đường để di chuyển, góp phần giao lưu văn hóa giữa các vùng miền.
Lý trình Đông Hải đạo
Đông Hải đạo khởi hành từ cầu Nihon-bashi tại Edo (Tokyo ngày nay), qua 53 trạm dừng, băng qua những khu vực ven biển, miền núi quanh Hakone, và các tỉnh thành đông đúc khác. Hai điểm đến nổi bật trên hành trình là Shizuoka, nơi nổi tiếng với những đồi chè, và Numazu, khu vực ven biển hữu tình. Chặng đường gần 500 km này kết thúc tại cầu Sanjo Ohashi ở Kyoto – trung tâm Hoàng gia của Nhật Bản.
Họa sĩ ukiyo-e lừng danh Utagawa Hiroshige (1798 – 1858) đã sáng tác loạt tranh khắc gỗ “Năm Mươi Ba Trạm Dừng Trên Đông Hải đạo.” Những tác phẩm này tái hiện sinh động phong cảnh, đời sống thường nhật ở từng chặng dừng. Trong số đó, nổi bật có bức tranh miêu tả cảnh vượt sông Oi tại Kanaya, hay cảnh mưa gió dữ dội ở Shono, thể hiện tài năng tinh tế của Hiroshige khi khắc họa thiên nhiên và con người thời bấy giờ.
Sự thịnh vượng của Edo dưới thời Tokugawa gắn liền với Đông Hải đạo. Người dân từ khắp nơi đổ về Edo, mang theo sản vật, ngôn ngữ, tập quán và tư tưởng. Dần dần, văn hóa, ngôn ngữ và lối sống của Edo lan rộng, giúp định hình bản sắc mới cho Nhật Bản. Không chỉ tạo động lực kinh tế, Đông Hải đạo còn là sợi dây kết nối giao lưu văn hóa, đưa những nét phong tục địa phương đến với trung tâm chính trị, và ngược lại, khiến Nhật Bản có những bước chuyển mình to lớn trong suốt thời Mạc phủ Tokugawa.
