Hitler và Đảng Quốc xã say mê theo đuổi chủ nghĩa huyền bí, tìm kiếm những cổ vật bí ẩn để hợp thức hóa tư tưởng phân biệt chủng tộc của họ, đồng thời thao túng những yếu tố thần bí nhằm thúc đẩy tham vọng thống trị.
Chế độ Phát xít từ lâu đã khiến người ta vừa bị cuốn hút vừa kinh hoàng bởi sự ám ảnh với huyền bí. Ý tưởng rằng một trong những chế độ tàn bạo nhất trong lịch sử lại tích cực săn lùng các cổ vật thần bí và tin vào những tín ngưỡng bí truyền nghe có vẻ khó tin. Tuy nhiên, như bài viết này sẽ hé lộ, chủ nghĩa huyền bí đóng vai trò quan trọng trong việc định hình tư tưởng và các chiến dịch tuyên truyền của Phát xít.
Từ việc phong trào Völkisch ôm lấy tín ngưỡng ngoại giáo Đức cổ đại đến sự say mê huyền bí của Hitler và cuộc tìm kiếm các thánh tích như Ngọn Giáo Định Mệnh, Phát xít đã biến siêu nhiên thành vũ khí để củng cố lý thuyết phân biệt chủng tộc đầy thù hận của họ. Lịch sử đen tối này là lời cảnh báo lạnh người về cách những niềm tin lệch lạc, khi kết hợp với quyền lực chính trị, có thể bị lợi dụng để dẫn đến những hậu quả thảm khốc.
Nguồn gốc của Chủ nghĩa Huyền bí Phát xít
Niềm đam mê và nỗi ám ảnh với huyền bí bắt đầu ở Đức từ rất lâu trước khi Hitler lên nắm quyền. Trong suốt thế kỷ 19 và 20, sự quan tâm đến thần bí học và các tín ngưỡng bí truyền bùng nổ. Các hội kín và phong trào huyền bí ngày càng phổ biến, thường kết hợp những truyền thuyết Đức cổ xưa với các tư tưởng hiện đại, đôi khi mang tính phân biệt chủng tộc.
Một nhóm có ảnh hưởng lớn đến Phát xít là phong trào Völkisch. Khởi nguồn từ cuối thế kỷ 19, “Völkisch” có thể được hiểu là “bản chất của dân tộc Đức” hoặc nhu cầu “thanh lọc giống nòi Đức”. Lấy cảm hứng từ khái niệm này, Guido von List nổi lên – một nhà huyền bí học người Áo, người kết hợp tín ngưỡng ngoại giáo Đức với chủ nghĩa dân tộc.
Sau 11 tháng mất thị lực tạm thời do phẫu thuật đục thủy tinh thể năm 1902, List ngày càng say mê huyền bí. Ông tìm thấy mối liên hệ giữa ngôn ngữ Đức và những ý nghĩa ẩn giấu trong chữ tượng hình Đức cùng bảng chữ cái rune. Sau đó, List thành lập Hội List, thu hút sự chú ý của phong trào Völkisch với niềm tin rằng các rabbi Do Thái cổ đại đã đánh cắp giáo lý Armanist để tạo ra Kabbalah, qua đó đổ thêm tội cho người Do Thái. Dù qua đời nhiều năm trước khi Đảng Quốc xã chính thức ra đời, các nghiên cứu và niềm tin của List vẫn được các thành viên Phát xít đánh giá cao.
Một nhân vật khác truyền cảm hứng cho Phát xít là Jörg Lanz von Liebenfels, người sáng lập “Thần thú học” (Theozoology) và Ordo Novi Templi, kết hợp ý tưởng huyền bí với quan điểm phân biệt chủng tộc. Lanz tin rằng các chủng tộc con người là kết quả của quá trình lai tạo bởi những sinh vật cao cấp mà ông gọi là “Theozoa” và “Elektrozoa” – những cỗ máy sinh học điện siêu việt với kiến thức và sức mạnh siêu nhiên. Theo Lanz, kiến thức của những sinh vật này vượt ra ngoài vũ trụ vật chất, chạm đến các chiều không gian siêu hình, cho phép chúng thực hiện phép màu và sở hữu quyền năng thần thánh.
Hitler và nhiều người khác đã dựa vào những lý thuyết bí truyền và chủng tộc này. Khái niệm về kiến thức bí mật của Lanz gây tiếng vang với lãnh đạo Phát xít, những người coi khoa học thuần túy và ứng dụng gần như là thành tựu độc quyền của người Aryan. Phát xít nhắm đến việc tái khẳng định sự thống trị của Aryan bằng cách tiêu diệt giới trí thức ở các vùng đất chiếm đóng và nuôi dưỡng một dân chúng phục tùng, không tư duy.
Hội Thule
Không thể nói về tín ngưỡng bí truyền của Phát xít mà không nhắc đến Hội Thule. Thành lập tại Munich năm 1918, Hội Thule ban đầu là một nhóm nghiên cứu về cổ vật Đức nhưng nhanh chóng trở thành cái nôi cho các ý tưởng dân tộc chủ nghĩa và bài Do Thái, ảnh hưởng mạnh mẽ đến Đảng Quốc xã sơ khai. Tên “Thule” xuất phát từ một vùng đất thần thoại ở phương Bắc, được cho là quê hương cổ xưa của dân tộc Đức.
Người sáng lập, Rudolf von Sebottendorff, chịu ảnh hưởng sâu sắc từ Germanen Orden, một nhóm Völkisch chuyên tâm khôi phục truyền thống Đức cổ và quảng bá sự vượt trội của người Aryan. Sebottendorff chiêu mộ thành viên bằng cách thúc đẩy chương trình nghị sự kết hợp thần bí học với niềm tin dân tộc chủ nghĩa cực đoan và bài Do Thái. Các cuộc họp của Hội Thule thường xoay quanh các chủ đề bí truyền, lịch sử Đức cổ, và mối đe dọa từ người Do Thái đối với nước Đức. Họ lan truyền ý tưởng rằng người Do Thái chịu trách nhiệm cho những bất hạnh của Đức, từ thất bại trong Thế chiến I đến khủng hoảng kinh tế sau đó. Hội cũng tin vào một “Atlantis Aryan”, cái nôi của một nền văn minh vượt trội sẽ trỗi dậy để khôi phục vĩ đại cho nước Đức.
Himmler và Lâu đài Wewelsburg
Heinrich Himmler, một trong những nhân vật quyền lực nhất của Phát xít và là cánh tay phải của Hitler, có lẽ là người say mê huyền bí nhất, đến mức nhiều người gọi đó là nỗi ám ảnh. Đam mê các truyền thuyết và thần thoại Aryan, ông tìm cách hồi sinh các nghi lễ và phong tục Đức cổ. Himmler biến lâu đài cá nhân Wewelsburg thành trung tâm thực hành huyền bí và nghi lễ của SS.
Lâu đài Wewelsburg được chọn vì vị trí gần trận chiến rừng Teutoburg, nơi các bộ lạc Đức đánh bại quân La Mã vào năm 9 TCN. Các bức tường lâu đài được trang trí bằng chữ vạn, rune và biểu tượng Đức cổ. Trong một căn phòng, 12 cột lớn tượng trưng cho các lãnh đạo SS, gợi nhớ đến Hiệp sĩ Bàn tròn của Vua Arthur. Himmler cấp cho các thành viên quan trọng của SS những chiếc nhẫn đặc biệt gọi là Totenkopfrings (Nhẫn Đầu Lâu), khắc hình đầu lâu, biểu tượng bí truyền và tên của ông. Nhẫn của các thành viên SS đã qua đời được giữ trong một hòm tại lâu đài. Đến cuối Thế chiến II, người ta tin rằng Himmler đã niêm phong tất cả nhẫn còn lại trong một ngọn núi gần đó. Khoảng 14.500 chiếc nhẫn được cho là đã chế tạo, dù nhiều chiếc đã thất lạc theo thời gian.
Ahnenerbe: Nghiên cứu Huyền bí của Phát xít
Ahnenerbe, hay Di sản Tổ tiên, là viện nghiên cứu được Himmler, Hermann Wirth và Richard Walther Darré thành lập năm 1935 để tìm hiểu lịch sử văn hóa của giống nòi Aryan. Himmler xem Ahnenerbe là cách để khám phá truyền thống Đức cổ, củng cố tư tưởng Phát xít và chứng minh sức mạnh của người Aryan qua di sản Viking. Nhóm thực hiện các cuộc thám hiểm khắp thế giới, nổi bật nhất là tới Tây Tạng và Scandinavia, tìm kiếm bằng chứng về các nền văn minh Aryan cổ đại và thực hành thần bí của họ.
Nền văn minh Atlantis bị mất, được Plato và nhiều nhân vật nổi tiếng nhắc đến, được cho là nơi trú ẩn thần bí của giống nòi Aryan thất lạc. Hitler cho rằng người “Aryan” Bắc Âu di cư vào Ấn Độ từ phương Bắc khoảng 1.500 năm trước và phạm “tội” hòa huyết với dân bản địa “phi Aryan”, làm suy yếu đặc tính vượt trội của họ, nhưng vẫn có thể chứng minh nguồn gốc của họ. Tại Tây Tạng, nhóm đo đạc sọ và đặc điểm cơ thể, làm khuôn mặt, tay, tai, thu thập dấu vân tay, chụp hơn 40.000 bức ảnh và gom 2.000 “hiện vật dân tộc học”. Họ cũng nghiên cứu truyền thuyết Tây Tạng, cho rằng Phật giáo và truyền thuyết Samurai Nhật Bản bắt nguồn từ các bộ lạc Bắc Âu đến Đông và Nam Á. Himmler thậm chí tuyên bố từ nghiên cứu của họ rằng, “giống nòi Bắc Âu không tiến hóa mà trực tiếp từ trời giáng xuống định cư ở lục địa Đại Tây Dương.”
Tuy nhiên, dù không đạt tiến triển đáng kể trong việc thu thập bằng chứng vật chất ủng hộ lý thuyết của Hitler, nhóm buộc phải trở về Đức khi Thế chiến II bùng nổ.
Cuộc Tìm kiếm Ngọn Giáo Định Mệnh và Chén Thánh
Rõ ràng Phát xít bị ám ảnh với việc sở hữu các cổ vật thần bí mà họ tin có thể mang lại sức mạnh siêu nhiên. Một trong số đó là Ngọn Giáo Định Mệnh, hay Ngọn Giáo Longinus, được cho là đã đâm vào sườn Chúa Jesus trong lúc bị đóng đinh. Truyền thuyết nói rằng ai sở hữu ngọn giáo sẽ bất khả chiến bại. Các nhà sử học tranh cãi liệu Hitler có thực sự tin vào sức mạnh của nó, nhưng năm 1938, khi xâm lược Vienna, điểm đến đầu tiên của Hitler là Bảo tàng Kunsthistorisches để lấy ngọn giáo. Cùng với các cổ vật bị đánh cắp khác, chúng được dự định trưng bày trong Führermuseum – bảo tàng hoành tráng mà Hitler dự kiến xây dựng.
Vật khác mà Phát xít tìm kiếm là Chén Thánh, chiếc cốc được cho là Chúa Jesus dùng trong Bữa Tiệc Ly. Otto Rahn, một nhà sử học Đức và người truy tìm Chén Thánh, tin rằng giáo phái Cathar thời Trung cổ đã giấu thánh tích gần lâu đài Montségur ở Pháp. Tuy nhiên, khi đến lâu đài, Rahn chỉ tìm thấy các đường hầm dưới lòng đất và không thành công trong việc tìm Chén Thánh. Sau khi xuất bản hành trình trong cuốn sách đầu tiên Cuộc Thập tự chinh Chống lại Chén Thánh, Himmler đặc biệt chú ý đến Rahn, bởi ông cũng bị ám ảnh với Chén Thánh, thậm chí chuẩn bị một căn phòng đặc biệt để trưng bày khi tìm thấy.
Huyền bí trong Tuyên truyền Phát xít
Chế độ Phát xít khéo léo sử dụng biểu tượng huyền bí trong tuyên truyền để tạo cảm giác bí ẩn và bất khả chiến bại. Chữ vạn, biểu tượng cổ xưa của may mắn, bị biến đổi để đại diện cho tư tưởng Phát xít và gợi lên mối liên hệ với quá khứ Aryan huy hoàng tưởng tượng.
Phát xít cũng dùng thần thoại và hình ảnh Bắc Âu trong áp phích tuyên truyền để quảng bá ý tưởng rằng người Bắc Âu là hậu duệ của Viking, cùng nhau chống lại “Chủ nghĩa Bolshevik” và thúc đẩy sự mở rộng của Phát xít. Kiến trúc và nghệ thuật Phát xít cũng phản ánh ảnh hưởng huyền bí. Các thiết kế hoành tráng của Albert Speer và những công trình đồ sộ của Đế chế Thứ Ba nhằm truyền tải cảm giác quyền lực và định mệnh vượt thời gian, lấy cảm hứng từ phong cách cổ đại. Thiết kế Volkshalle chưa xây dựng của Speer, mô phỏng Đền Pantheon La Mã, tượng trưng cho một đế chế kéo dài ngàn năm, giống như sự trường tồn của Đế quốc La Mã.
Lý thuyết “giá trị phế tích” của Speer, lấy từ thế giới cổ đại, thiết kế các tòa nhà để lại những tàn tích thẩm mỹ, đảm bảo di sản của Đế chế Thứ Ba kéo dài hàng thiên niên kỷ, tương tự phế tích Rome và Hy Lạp cổ đại. Tại Nuremberg Rally Grounds, Speer dùng đèn pha tạo “Nhà thờ Ánh sáng”, mang đến cảm giác siêu thoát cho các cuộc mit-tinh Phát xít, hòa quyện quyền lực chính trị với cảnh tượng thần bí.
Tuy nhiên, thất bại của Phát xít năm 1945 khiến nhiều tầm nhìn kiến trúc bị bỏ dở. Các kế hoạch cải tạo đô thị lớn, bao gồm phá hủy và tái xây dựng Berlin, dang dở khi chiến tranh leo thang và Đức đầu hàng.
Kết luận
Nỗi ám ảnh của Phát xít với huyền bí không chỉ là sự tò mò – nó thúc đẩy cuộc chinh phục quyền lực phân biệt chủng tộc của họ. Các lãnh đạo như Hitler và Himmler xem cổ vật thần bí và thần thoại Aryan cổ đại là cách hợp thức hóa tư tưởng thượng đẳng chủng tộc đầy thù hận. Việc sử dụng biểu tượng và thần thoại huyền bí trong tuyên truyền khoác lên tham vọng xấu xa của họ một lớp vỏ bí ẩn. Sự say mê siêu nhiên của Phát xít phục vụ khát vọng thống trị, khiến mối liên hệ với huyền bí của họ trở thành ví dụ rùng rợn về cách niềm tin lệch lạc có thể bị các chế độ xấu xa vũ khí hóa. Lịch sử đen tối này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cảnh giác trước các tư tưởng cực đoan núp bóng định mệnh.
