Lịch Sử Việt Nam

Lịch Sử Hồ Hoàn Kiếm (Hồ Gươm)

Hồ Hoàn Kiếm (Hồ Gươm) gắn liền với các truyền thuyết dựng nước qua các thời đại phong kiến Việt Nam. Nó có giá trị lịch sử đặc biệt

lich su ho hoan kiem

Truyền thuyết kể rằng Lê Lợi được ban tặng một thanh gươm thần và đứng lên đánh đuổi quân Minh xâm lược. Sau khi đánh tan kẻ thù, Lê Lợi lên ngôi vua. Một hôm, Vua Lê Thái Tổ đang đi thuyền trên hồ thì một con Rùa Vàng xuất hiện và đòi lại thanh gươm thần. Từ đó hồ được gọi là Hồ Hoàn Kiếm.

Truyền thuyết ngắn gọn mà đẹp, chỉ xoay quanh ba nhân vật là Lê Lợi, thanh gươm thần, và con rùa. Thế mà sách sử lại chép khác…

Tập sách “Tang Thương Ngẫu Lục”

Tập sách Tang Thương Ngẫu Lục được biên soạn dưới thời vua Gia Long (1802-1819) kể về nguồn gốc Hồ Hoàn Kiếm như sau:

“Hồ Hoàn Kiếm nằm cạnh phường Báo Thiên, thành Thăng Long, nối với con sông ở bên ngoài, diện tích mặt nước rất lớn và rộng. Hồ này chính là nơi mà Thế Tổ Cao Hoàng Đế (triều trước) đã để rơi mất thanh gươm thần.

Khi Thế Tổ lúc khởi nghĩa có được một thanh gươm cổ. Khi làm vua, Ngài thường đeo thanh gươm đó bên mình. Một hôm, đang đi thuyền trên hồ thì bỗng thấy một con rùa rất lớn nổi lên, Ngài bắn thử một phát nhưng trượt. Ngài bèn dùng gươm chỉ vào nó. Không may, thanh gươm thần rớt xuống nước và bị mất, con rùa cũng lặn mất tăm. Ngài nổi giận, cho chận nước vào hồ, xây bờ ngang, tát hết nước, lùng tìm nhưng không được. Đời sau dựa theo bờ đó mà chia hồ thành hai vịnh: vịnh tả và vịnh hữu. Gần cuối đời Cảnh Hưng, tự dưng có vệt sáng tại cái gò trong hồ vụt lên cao, sáng chói rồi tắt dần, người ta cho là gươm thần bay đi” (Bản dịch “Tang Thương Ngẫu Lục” của Đạm Nguyên, Đại Nam, trang 181).

Ghi chú của người Pháp

Năm 1873, Phạm Đình Bách vẽ Bản đồ Thành Hà Nội. Đến năm 1916, thực dân Pháp in lại bản đồ này cùng với một trang ghi chú bằng tiếng Pháp. Nhưng vì những ghi chú đó không đi kèm với bản đồ nên không chắc chắn có phải chính Phạm Đình Bách là tác giả không.

“Lorsqu’il était encore étudiant, le roi Lê Thái Tổ trouva un jour sur le bord du petit lac une épée et s’en empara. Plus tard, comme roi d’Annam, se promenant en barque sur ce même lac, une énorme tortue sacrée sortit de l’eau et vint à lui, saisi de crainte le roi voulut l’éloigner avec l’épée trouvée; la tortue la lui prit et disparut. C’était une tortue génie ( de là le nom de Hồ Hoàn Kiếm )”.

(Trong thời gian còn đi học, một hôm vua Lê Thái Tổ bắt được một thanh kiếm tại bờ hồ. Sau này, khi ngài đã lên làm vua, một hôm bơi thuyền dạo chơi trên hồ, có con rùa rất lớn nổi lên và bơi về phía ngài. Nhà vua sợ, rút kiếm đuổi rùa. Con rùa đớp thanh kiếm và lặn xuống nước. Đây là một con rùa thần. Từ đó đặt tên hồ là hồ Hoàn Kiếm) (Hanoi, Les cahiers de l’ Ipraus, 2001, tr. 98-99).

Phạm Đình Bách (hoặc một cá nhân nào đó) có nhắc đến việc Lê Lợi từng học ở Đông Đô (Hà Nội ngày nay) và được trao thanh kiếm thần ở Bờ Hồ trước khi khởi nghĩa ở Lam Sơn. Hai tình tiết này không giống với những ghi chép chính thức trong lịch sử.

Cả hai cuốn chính sử về khởi nghĩa Lam Sơn đều nói rõ ràng. Cuốn do chính Lê Thái Tổ viết (Lam Sơn thực lục) và cuốn do Hồ Sĩ Dương hiệu đính (Nguyễn Trãi toàn tập) đều nói rằng trước khi dấy binh, Lê Lợi làm nghề dạy học ở Khả Lam (Lam Sơn).

Trong Lam Sơn thực lục, chuyện về thanh kiếm thần được kể thế này: Có ông Lê Thận ở Mục Sơn (Thanh Hóa) làm nghề chài lưới. Một hôm chài được lưỡi kiếm, mang về cất. Lê Lợi thấy vậy bèn xin đổi. Lần khác, Lê Lợi lại thấy có ánh sáng lạ dưới gốc cây đa bèn tìm tới, hóa ra là một chuôi kiếm. Lắp thử hai thứ vào với nhau thì vừa như in. Lê Lợi tin rằng đây là kiếm trời ban, càng nung nấu ý chí khởi nghĩa.

Không có tài liệu lịch sử nào khác nhắc đến việc Lê Lợi từng học hoặc có mặt ở Đông Đô trước khi nổi dậy.

Xung quanh Hồ Hoàn Kiếm còn có nhiều truyền thuyết khác nữa. Điển hình là câu chuyện sau: “Vua Lê Lợi khi mới khởi binh gặp được thanh gươm thần, nhờ đó mà dựng nên nghiệp lớn. Sau này khi dạo chơi thuyền trên hồ, vua gặp phải yêu quái nuốt mất kiếm. Vua Lê Lợi lấy làm suy nghĩ mãi” (Diên Hương, Thành ngữ điển tích).

Điểm thú vị là Diên Hương không nhắc tới con rùa thần, mà lại kể về một con yêu quái nuốt mất thanh kiếm.

Theo sử sách chính thống, Lê Lợi làm vua 6 năm (1428-1433), sự nghiệp lẫy lừng. Triều đại nhà Lê chỉ bắt đầu sa sút từ thời những vị vua sau này.

5/5 - (1 vote)

ĐỌC THÊM

Kim Lưu
Chào mọi người, mình là Kim Lưu, người lập Blog Lịch Sử này. Hy vọng blog cung cấp cho các bạn nhiều kiến thức hữu ích và thú vị.