Hãy tưởng tượng bạn bước vào một nhà thờ, cầm lấy cuốn Kinh Thánh – và phát hiện ra Cựu Ước hoàn toàn biến mất. Không có Sáng Thế Ký, không có Xuất Hành, không có Thi thiên, không có tiên tri Isaia.
Ngay cả Tân Ước cũng bị “biên tập lại”: chỉ còn một phiên bản Tin Mừng Luca đã được cắt gọt và vài thư của Thánh Phaolô.
Đó chính là điều Marcion đã làm.
Vào khoảng năm 144, ông xuất hiện tại Rôma, gây nên một cơn địa chấn thần học bằng cách khẳng định:
“Thiên Chúa của Cựu Ước là một ác thần. Chúa Giêsu không liên quan gì đến ông ta.”
👨🏫 Marcion là ai?
Marcion là con một giám mục tại vùng Pontus (Tiểu Á). Ông là một người giàu có, có văn hóa, và… đầy quyết đoán.
Ông đến Rôma khoảng năm 140, ban đầu được đón tiếp. Nhưng chẳng bao lâu sau, ông gây sốc với các giám mục bằng một giáo lý cực đoan:
Cựu Ước là sản phẩm của một vị thần công lý khắc nghiệt, hoàn toàn đối lập với vị Thiên Chúa yêu thương mà Chúa Giêsu rao giảng.
Kết quả: Năm 144, Marcion bị rút phép thông công. Nhưng thay vì biến mất, ông lập hẳn một Giáo hội riêng, lan rộng khắp Đế quốc trong suốt hơn một thế kỷ.
💣 Marcionism tin gì?
1. Hai Thiên Chúa đối nghịch nhau
- Thiên Chúa của Cựu Ước (ông gọi là Demiurge): công lý, giận dữ, báo thù, luật lệ, tạo dựng thế giới vật chất đầy đau khổ.
- Thiên Chúa của Chúa Giêsu: hoàn toàn yêu thương, không xét xử, chỉ cứu chuộc linh hồn – và hoàn toàn xa lạ với Cựu Ước.
2. Cự tuyệt hoàn toàn Cựu Ước
Marcion dạy rằng Cựu Ước không liên quan gì đến Kitô giáo. Toàn bộ truyền thống Do Thái chỉ là “đường vòng sai lạc”.
3. Soạn lại Kinh Thánh
Marcion lập ra bộ Kinh Thánh riêng của mình – đây được xem là nỗ lực biên tập kinh điển Kitô giáo đầu tiên, và vì vậy, vô tình giúp Hội Thánh phản ứng bằng cách bắt đầu xác định Kinh Thánh chính thống.
Bộ “Kinh Thánh Marcion” gồm:
- Một phiên bản rút gọn và sửa đổi của Tin Mừng Luca.
- 10 thư Phaolô (trừ Thư gửi Do Thái, và các thư mục vụ).
- Không Cựu Ước. Không Gioan. Không Thánh Vịnh. Không tiên tri.
4. Chối bỏ nhân tính thật sự của Chúa Giêsu
Giống như Docetism, Marcion tin rằng Chúa Giêsu không có xác thật, vì Ngài đến từ vị Thiên Chúa “tốt lành” – nên không thể chạm vào thế giới vật chất (vốn do ác thần tạo ra).
⚔️ Hội thánh đáp lại ra sao?
Phản ứng của Hội Thánh với Marcionism vừa nhanh chóng vừa mạnh mẽ – vì sự thách thức quá rõ ràng.
1. Thánh Irênê thành Lyon
Trong tác phẩm nổi tiếng Chống Lạc Giáo (Adversus Haereses), Irênê bác bỏ quan điểm chia đôi Thiên Chúa:
“Thiên Chúa không thay đổi. Ngài là Đấng duy nhất từ khởi nguyên đến tận thế.”
Ông cho thấy Cựu Ước và Tân Ước liên kết chặt chẽ, và Chúa Giêsu chính là sự ứng nghiệm của lời hứa trong Cựu Ước.
2. Tertullian
Ông dành hẳn một loạt tác phẩm Adversus Marcionem (“Chống Marcion”) để phơi bày sai lầm của Marcion.
Tertullian nhấn mạnh:
- Không có Thiên Chúa yêu thương nào mà lại chối bỏ công lý.
- Và Chúa Giêsu không thể được hiểu trọn vẹn nếu tách khỏi Cựu Ước – Ngài là Con của chính Thiên Chúa Israel.
3. Công cuộc xác định Kinh Thánh chính thống
Một cách gián tiếp, Marcion đã khiến Hội Thánh ý thức rõ ràng hơn về việc cần xác định đâu là sách Kinh Thánh thật sự. Danh sách các sách Tân Ước dần hình thành rõ ràng vào cuối thế kỷ II – đầu thế kỷ III.
📚 Vì sao Marcionism được nhiều người theo?
- Nó đơn giản hóa đức tin: không cần học Cựu Ước rối rắm, chỉ cần “tin Giêsu yêu thương”.
- Nó thu hút người ngoại giáo: giúp họ đỡ “vấp ngã” vì những đoạn khó hiểu trong Cựu Ước.
- Nó thoát khỏi hình ảnh một Thiên Chúa phẫn nộ – điều nhiều người thời đó khó chấp nhận.
Nhưng để được “dễ chịu”, Marcionism đã phải biến dạng Tin Mừng.
🔥 Ảnh hưởng kéo dài
Marcionism dần suy tàn sau thế kỷ thứ IV, nhưng ảnh hưởng của nó vẫn còn:
- Những hình thức “Kitô giáo mềm mại” ngày nay vẫn tìm cách chối bỏ Cựu Ước, gọi đó là “bạo lực”, “lỗi thời”.
- Có người vẫn tin vào một Thiên Chúa Tân Ước yêu thương và một Thiên Chúa Cựu Ước phẫn nộ – quên mất rằng đó là cùng một Thiên Chúa duy nhất và trung tín.
✝️ Tóm lại
Nếu không có Cựu Ước, chúng ta sẽ không hiểu vì sao Đấng Cứu Thế phải đến.
Nếu không có Thiên Chúa công chính, ta không hiểu được giá trị của sự tha thứ. Nếu không có sự liên tục trong mặc khải, Chúa Giêsu sẽ biến thành một nhân vật thần thoại, không gắn liền với lịch sử cứu độ thật sự.
“Ngài là Đấng đã hứa với tổ phụ chúng ta… và hôm nay lời hứa ấy đã được ứng nghiệm.” (Cv 13:32)
Tin Mừng không phải là một khởi đầu mới mẻ tách biệt – mà là cao trào của một câu chuyện được dệt nên từ khởi thủy.
