Mông Cổ và Sự Trỗi Dậy Của Môngke Khan
Khi nhắc đến đế chế Mông Cổ, nhiều người thường nghĩ ngay đến Thành Cát Tư Hãn, người sáng lập ra đế chế rộng lớn này. Tuy nhiên, ít ai biết rằng Môngke Khan, cháu nội của Thành Cát Tư Hãn, cũng đóng vai trò quan trọng trong việc củng cố và mở rộng đế chế. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về cuộc đời và sự nghiệp của Môngke Khan, vị Đại Hãn thứ ba của đế chế Mông Cổ.
Sự Kế Vị Phức Tạp Sau Cái Chết Của Ogedai Khan
Sau cái chết của Ogedai Khan vào tháng 12 năm 1241, đế chế Mông Cổ rơi vào tình trạng hỗn loạn. Ogedai đã tạo dựng nền móng cho một đế chế có thể quản lý, trải dài khắp châu Á, nhưng sự kế vị của ông lại không suôn sẻ. Con trai ông, Guyuk, lên ngôi năm 1246 sau một thời gian ngắn do vợ của Ogedai, Toregene, làm nhiếp chính. Tuy nhiên, Guyuk không được lòng nhiều quý tộc, và triều đại của ông chỉ kéo dài hai năm trước khi ông qua đời đột ngột vào năm 1248, có thể do bị đầu độc bởi một đối thủ.
Môngke Khan – Người Kế Vị Được Chọn Lựa
Trong bối cảnh tranh giành quyền lực giữa các hậu duệ của Thành Cát Tư Hãn, Môngke Khan nổi lên như một ứng viên sáng giá cho ngôi vị Đại Hãn. Sinh năm 1209, Môngke là con trai của Tolui, con trai út của Thành Cát Tư Hãn. Ông đã có những chiến công đáng kể ở miền nam Nga và đông Âu từ năm 1237 đến 1241, đặc biệt là chiến thắng trước tộc người Kipchak.
Sau khi Guyuk qua đời, Môngke nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ Batu Khan, đại diện cho Nhà Jochi. Batu từ chối tự mình lên ngôi và thay vào đó ủng hộ Môngke, một phần vì lòng biết ơn đối với mẹ của Môngke, Sorghaghtani Beki, người đã cảnh báo Batu về ý định của Guyuk.
Cuộc Thanh Trừng Khốc Liệt Và Sự Củng Cố Quyền Lực
Khi chính thức lên ngôi vào năm 1251, Môngke Khan tiến hành một cuộc thanh trừng khốc liệt nhằm củng cố quyền lực. Nhà Ogedai và Nhà Chagatai, hai nhánh khác của dòng dõi Thành Cát Tư Hãn, bị thanh trừng tàn bạo. Những người chống đối bị giết bằng những phương pháp tàn nhẫn như dẫm đạp, chặt tay chân, hoặc nhét đá vào miệng.
Một trong những nạn nhân nổi tiếng nhất của cuộc thanh trừng này là Oghul Qaimish, vợ của Guyuk, người từng làm nhiếp chính sau cái chết của chồng. Bà bị xử tội phản quốc và bị ném xuống sông, một hình phạt thường dành cho phù thủy.
Cải Cách Hành Chính Và Quản Lý Đế Chế
Dù khởi đầu triều đại bằng những cuộc thanh trừng đẫm máu, Môngke Khan được ghi nhận là đã thực hiện nhiều cải cách hành chính quan trọng. Ông tiếp tục các chính sách từ thời Ogedai, chuyển từ việc chinh phục và cướp bóc sang quản lý đế chế một cách có hệ thống hơn. Một cuộc điều tra dân số được thực hiện, các tỉnh mới được đưa vào quản lý, và hệ thống thuế được cải thiện để đảm bảo nguồn thu ổn định cho nhà nước.
Chiến Dịch Tại Ba Tư Và Trung Quốc
Môngke Khan giao cho hai em trai là Hulegu và Kublai nhiệm vụ mở rộng lãnh thổ đế chế. Hulegu được giao quyền cai quản Iran và tiến hành chiến dịch tiêu diệt các lực lượng Ismailis, còn được biết đến như những sát thủ, vào năm 1256. Tiếp đó, Hulegu đánh bại đế chế Abbasid tại Iraq vào tháng 1 năm 1258, chiếm đóng Baghdad và kết thúc triều đại Abbasid.
Trong khi đó, Kublai được giao nhiệm vụ mở rộng lãnh thổ tại Trung Quốc. Từ năm 1253, Môngke cùng Kublai tiến hành chiến dịch chống lại triều đại Tống ở miền nam Trung Quốc, qua đó mở rộng lãnh thổ Mông Cổ và chuẩn bị cho cuộc tấn công toàn diện vào triều đại Tống.
Cái Chết Đột Ngột Của Môngke Khan Và Hậu Quả
Cái chết bất ngờ của Môngke Khan vào ngày 11 tháng 8 năm 1259 đã gây ra một cuộc khủng hoảng kế vị mới. Mông Cổ lúc này chia thành bốn phần: Kim Trướng Hãn Quốc, Ilkhanate, Chagatai Khanate ở Trung Á, và phần còn lại của Mông Cổ và miền bắc Trung Quốc. Cuộc nội chiến nổ ra giữa Kublai và em trai Ariq Boke, người được Môngke chỉ định làm nhiếp chính khi ông đang chinh chiến.
Cuối cùng, Kublai giành chiến thắng và trở thành Đại Hãn mới vào năm 1260. Ông tiếp tục mở rộng đế chế Mông Cổ đến mức lớn nhất từng có và thành lập triều đại Nguyên tại Trung Quốc.
Kết Luận
Môngke Khan, dù chỉ trị vì trong một thời gian ngắn, đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử đế chế Mông Cổ. Những cải cách hành chính của ông đã giúp củng cố quyền lực trung ương và tạo điều kiện cho đế chế mở rộng lãnh thổ. Tuy nhiên, cái chết đột ngột của ông cũng đặt dấu chấm hết cho sự thống nhất của đế chế, mở ra một thời kỳ phân rã và tranh giành quyền lực giữa các hậu duệ của Thành Cát Tư Hãn.
