Trong kho tàng thần thoại Ai Cập, có những vị thần được xưng tụng bởi những phép màu kỳ diệu. Nhưng có một nữ thần, không ồn ào, không nhiều huyền thoại ly kỳ, lại len lỏi trong mọi khía cạnh của đời sống con người – từ giây phút họ chào đời cho đến lúc thân xác được quấn trong vải lanh để bước sang thế giới bên kia. Đó là Neith.
Một nữ thần không chịu bị lãng quên
Trong hơn 3.000 năm lịch sử Ai Cập cổ đại, vô số vị thần xuất hiện rồi mờ nhạt dần. Nhưng Neith – vị thần được thờ từ thời tiền triều đại ở Sais – chưa bao giờ bị lãng quên. Bà không phải lúc nào cũng là ngôi sao của thần điện, nhưng bà luôn hiện diện: như một bà mẹ hiền hậu, một nữ chiến binh đáng sợ, một người ươm mầm sự sống và cũng tiễn đưa linh hồn sang thế giới khác.
Neith là hiện thân của cả cái nôi và nấm mồ – của cả giọt sữa đầu đời và ánh đèn cuối cùng tiễn biệt.
Bà là ai giữa vũ trụ mênh mông này?
Trong những truyền thuyết xưa nhất, Neith được cho là đã hiện hữu từ trước cả thời sáng thế. Chính từ lời phán của bà, vũ trụ bắt đầu xoay chuyển, mặt trời (Ra) được sinh ra, và dòng sông cuộc đời bắt đầu chảy. Trong một truyền thuyết khác, bà không chỉ tạo ra Ra – mà còn tạo luôn cả quái vật Apophis, kẻ thù truyền kiếp của Ra.
Nghe có vẻ mâu thuẫn? Không hề. Bởi Neith là hiện thân của cân bằng vũ trụ – nơi sáng và tối cùng sinh ra, nơi cái thiện không thể tồn tại thiếu cái ác. Bà tạo ra trật tự – và cả những kẻ đe dọa trật tự đó – để giữ thế giới luôn được cân bằng.
Mẹ của sự sống – và bạn đồng hành của cái chết
Không chỉ là nữ thần chiến tranh, Neith còn là người sáng tạo ra… sinh nở. Một truyền thuyết nói rằng trước khi có Neith, không ai biết cách sinh con. Bà là người đầu tiên vén màn sự sống, đặt vào lòng nhân loại hạt giống của sự tiếp nối.
Và rồi, khi con người rời khỏi thế gian, Neith lại xuất hiện – lần này là trong vai trò người chăm sóc linh hồn. Bà giúp bọc xác người chết, khâu vải liệm, đưa họ đến bên bờ của cõi vĩnh hằng. Trong những đền thờ, người ta khắc họa bà đứng cạnh các bình canopic, bảo vệ nội tạng người quá cố và linh hồn họ khỏi những thế lực đen tối.
Ngọn đèn Sais không bao giờ tắt
Mỗi năm, vào ngày 13 tháng thứ ba mùa hè, cả Ai Cập rực sáng. Từ Sais, quê hương linh thiêng của Neith, người dân khắp nơi đổ về dự lễ hội của bà – Lễ hội Ngọn Đèn. Họ thắp đèn suốt đêm, trong nhà, trên phố, trong đền đài, tạo thành một dải ánh sáng dài như ngân hà, kết nối người sống và người chết, nối đất với trời.
Người xưa tin rằng đêm đó, bức màn giữa hai thế giới trở nên mỏng manh. Người sống có thể gặp lại tổ tiên, trò chuyện, cầu nguyện. Và ánh sáng là cây cầu – thứ duy nhất đủ mạnh để đưa linh hồn băng qua đêm tối.
Nữ thần của sự thấu hiểu
Trong thần thoại The Contendings of Horus and Set, khi các vị thần tranh luận xem ai xứng đáng thừa kế ngai vàng Osiris, chính Neith – không ai khác – đứng ra hòa giải. Bà phán rằng Horus sẽ làm vua, còn Set sẽ trị vì sa mạc – nhưng cũng không quên ban cho Set hai người vợ để ông không cô độc. Một phán quyết vừa công bằng, vừa nhân từ.
Với Neith, sự thật không bao giờ nằm về một phía. Bà hiểu rằng sự hài hòa không đến từ việc triệt tiêu đối lập, mà từ sự tồn tại đồng thời của tất cả. Bà là sự lắng nghe, sự cân bằng, là cái ôm không phán xét của vũ trụ.
Neith – người mẹ thầm lặng của Ai Cập
Trong khi Isis quyến rũ, Hathor rực rỡ, Bastet quyến luyến và Sekhmet hung tợn, Neith không cần phô trương. Bà hiện diện như mặt đất dưới chân – vững chắc, ít khi được chú ý, nhưng không thể thiếu.
Bà là nữ thần của những người mẹ âm thầm, những người lính can đảm, những bà thầy thuốc hiền hậu, và cả những người già chuẩn bị bước vào cõi chết với nụ cười yên ổn.
Neith không cần tiếng hô vang. Bà là ánh đèn nhỏ thắp giữa đêm dài – ánh đèn không bao giờ tắt.
