Nữ hoàng Victoria là quân chủ nước Anh và Ireland từ 1837 đến 1901, đây là triều đại lâu dài thứ hai của vương quốc này, sau nữ hoàng Elizabeth II, người vừa tạ thế tháng 9/2022.
Nữ hoàng Victoria là ai?
Nữ hoàng Victoria trị vì nước Anh từ khi đăng quang năm 1837 cho tới khi băng hà năm 1901. Bà đồng thời cũng là nữ hoàng của Ấn Độ vào năm 1877. Sau Elizabeth II, Victoria là triều đại có thời gian lâu thứ nhì tại đất nước này.
Trong thời trị vì của Victoria, nước Anh chứng kiến sự bành trướng văn hóa, tiến bộ công nghiệp, khoa học và truyền thông, xây dựng đường ray xe lửa và hệ thống tàu điện ngầm London.
Thuở thiếu thời
Alexandria Victoria sinh ngày 24/05/1819. Phụ thân bà quy tiên khi bà mới 8 tháng tuổi. Thân mẫu có ảnh hưởng lớn đến cuộc đời bà. Hồi nhỏ, Victoria được xem là người hoạt bát và tốt bụng.
Bà được giáo dục tại Hoàng Cung dưới sự bảo ban của một nữ sư phó. Bà có khiếu hội họa, và đam mê viết lách.
Tuy tính tình sôi nổi, năng động, nhưng nữ hoàng có vóc người nhỏ bé, chỉ cao 1m49. Lúc lớn lại tăng cân, vòng eo của bà lên tới 127cm.
Song thân và biểu tỉ
Nữ hoàng Victoria là con một của Edward, Thân vương xứ Kent, con thứ tư của vua George III. Thân mẫu là Victoria Saxe-Saalfield-Coburg, chị của Leopold, vua nước Bỉ.
Victoria cũng là biểu tỉ (chị cùng mẹ khác cha) của đứa em 12 tuổi, Công nương Feodora, con đầu của mẹ với Quận công xứ Leiningen. Năm Feodora lên 6, cha mất. Mẹ tái giá với cha của Victoria, Thân vương xứ Kent, rồi dọn đến Anh ở.
Đăng quang
Khi sinh ra Victoria nằm ở vị trí thứ 5 trong danh sách thừa kế ngai vàng. Tuy nhiên, khi cha mất năm 1820, Victoria trở thành người kế vị trực tiếp, vì ba người chú còn sống của nàng không có đích tử để kế vị. Khi vua William IV qua đời tháng 6/1837, Victoria lên ngôi, khi ấy 18 tuổi.
Huân tước Melbourne, Thủ tướng thứ nhất của nữ hoàng Victoria
Huân tước Melbourne là thủ tướng đầu tiên của Victoria, tựu chức năm 1834, và phục vụ cho tới 1841. Khi đăng quang năm 18 tuổi, Melbourne đã giúp đỡ nữ hoàng rất nhiều về các thủ tục rắc rối của một quân chủ. Ông là cố vấn của nữ hoàng trong suốt những năm đầu bà trị vì.
Năm 1840, khi nước Anh giao chiến với Afghanistan và Trung Quốc, đối mặt với phong trào của tầng lớp lao động, Melbourne đã giúp nữ hoàng điều hành một triều đình bảo thủ thiếu hợp tác. Ông còn đề nghị nữ hoàng để cho chồng là Albert tiếp nhận một số trọng trách quốc gia.
Trị vì
Dưới triều đại của Victoria, từ 1837 đến 1901, nước Anh trải qua một sự bành trước chưa từng có về công nghiệp, đường ray xe lửa, cầu đường, hệ thống cống ngầm, và mạng lưới phân bổ trên toàn đế quốc. Đã có tới bảy cuộc ám sát bất thành nữ hoàng, trong khoảng thời gian 1840-1882.
Cũng trong thời của nữ hoàng nước Anh đạt những các tiến bộ khoa học (như thuyết tiến hóa của Darwin) và công nghệ (như điện tín và in ấn), cùng vô số các phát minh khác, tài sản gia tăng, khoảng cách giàu nghèo nới rộng, các thành phố lớn như Manchester, Leeds và Birmingham ra đời, trình độ văn hóa quần chúng gia tăng, công việc dân sự và các dịch vụ công ích xuất hiện ngày một nhiều dưới sự tài trợ của các tài phiệt.
Trong thời trị vì của Victoria, nước Anh đã mở rộng đế quốc, nhân đôi diện tích và thâu tóm Canada, Australia, Ấn Độ, cùng nhiều thuộc địa khác tại châu Phi và Nam Thái Bình dương. Nữ hoàng là biểu tượng của thời đại: một người hết lòng ủng hộ đế quốc Anh đang bành trướng trên toàn cầu, và là tác giả của câu nói: “Mặt trời không bao giờ lặn trên đế quốc Anh.”
Với quyền lực của mình, nữ hoàng nhiều lần tác động đến các vấn đề ngoại giao, tuy không vượt qua giới hạn hành pháp. Trong thời của bà, Đế quốc Anh ít chiến tranh, chủ yếu áp đặt quyền lực trên các thuộc địa nước ngoài.
Một trong những yếu tố chính giúp nước Anh tránh được các xung đột ở châu Âu bấy giờ là hôn nhân của các hoàng tử và công chúa với các cường quốc châu Âu, nhờ đó mà tạo được mối quan hệ với họ. Tuy hiến pháp Anh khước từ quyền lực của nữ hoàng với các vấn đề ngoại giao, nhưng bà vẫn cai quản gia đình với bàn tay sắt và giúp nước Anh tránh được các xung đột chính trị tại châu Âu.
Trong thời Victoria, bầu khí chính trị của Nghị viện Anh trải qua một sự chuyển đổi quan trọng. Đảng Tory chia tách, hình thành các đảng Tự Do và đảng Bảo Thủ, hai bên đối chọi nhau về các vấn đề hành chính quản trị. Nữ hoàng Victoria đóng vai trò trung tâm điều hòa cân bằng giữa các đời thủ tướng.
Tuy bà ghét cay ghét đắng Thủ tưởng William Gladstone của đảng Tự Do, nhưng vẫn hợp tác với, thậm chí cả trong thời kỳ để tang chồng. Bà đặc biệt yêu mến thủ tướng Benjamin Disraeli của đảng Bảo Thủ, người đã nối kết nền quân chủ Anh với sự bành trướng của đế quốc, giúp khôi phục hình ảnh nữ hoàng trong mắt quần chúng sau thời gian ẩn cư của nữ hoàng vì cái chết của chồng bà.
Victoria tiếp tục trị vì cho đến khi mất. Theo truyền thống, bà mừng lễ giáng sinh 1900 tại Lâu Đài Osborne trên Đào Wight, nơi đó sức khỏe của bà suy giảm đến mức không thể trở về London.
Thời đại Victoria
Nước Anh thế kỷ 19 được gọi là Thời đại Victoria theo thời gian cai trị của bà, và ảnh hưởng của bà đối với đất nước. Tính cách mạnh mẽ cũng phẩm chất đạo đức của bà trở nên đồng nghĩa với thời đại.
Nữ hoàng Victoria và Hoàng thân Albert
Năm 1840, Victoria cưới người anh họ là Hoàng thân Albert xứ Saxe-Coburg và Gotha, con trai của cậu. Hai người gặp nhau khi Victoria lên 16, và được người chú là Leopold mai mối.
Vì bà là nữ hoàng nên Albert không thể cầu hôn bà, vậy nên bà cầu hôn ông vào ngày 15/10/1839.
Thoạt tiên, dư luận Anh không nồng nhiệt lắm với một hoàng thân người Đức, ông bị cấm giữa bất kỳ chức vụ nào trong triều đình. Đương thời, hôn nhân của họ gặp nhiều sóng gió, vì cả hai đều là những người có tính cách mạnh mẽ và nóng nảy.
Nhưng họ lại yêu thương nhau. Hoàng thân Albert trở thành đồng minh mạnh mẽ nhất của Victoria, giúp bà vượt qua nhiều trắc trở trong công việc cai trị.
Sau nhiều bị đau bao tử, người chồng thân yêu của nữ hoàng tạ thế trong một cơn sốt vào năm 1861, thọ 42 tuổi. Victoria hoàn toàn suy sụp, bà cho đúc một cánh tay của ông bằng vữa và ngủ chung với nó, suốt 25 năm ròng bà thoái ẩn, và kể từ khi chồng chết bà chỉ còn vận đồ đen.
Con cái của nữ hoàng Victoria
Victoria và Albert có với nhau chín mặt con
- Công chúa Victoria Adelaide Mary Louise (1840-1904), gả cho hoàng đế tương lai của nước Đức là Friedrich Wilhemlm năm 1858. Ông chết sau 3 năm tại vị, con trưởng của hai người kế vị, hoàng đế Kaiser Wilhelm II.
- Hoàng tử Albert Edward Wettin (1841-1910), kế vị mẹ trở thành Vua Edward VII năm 1901.
- Công chúa Alice Maude Mary (1843-1878), có con gái tên Alix gả cho vua Nicholas II, sa hoàng cuối cùng của Nga.
- Hoàng tử Alfred Ernest Albert (1844-1900), cưới con cái Sa hoàng Alexander II của Nga. Trưởng nữ của hai người, Marie, cưới Quận công xứ Romania.
- Công chúa Helena Augusta Victoria (1846-1923)
- Công chúa Louise Caroline Alberta (1848-1939), gặp scandal khá lớn khi cưới một thường dân, John Douglas Sutherland Campbell (sau trở thành Lãnh chúa xứ Argyll).
- Hoàng tử Arthur William Patrick (1850-1942), cưới Công chúa Louise Margarete của nước Phổ.
- Hoàng tử Leopold George Duncan (1853-1884)
- Công chúa Beatrice Mary Victoria (1857-1944)
Mối quan hệ với John Brown
John Brown là trợ tá người Scot của nữ hoàng, cũng là bạn thân của bà, thậm chí có người còn cho rằng hai người là tình nhân. Sau bảy năm phụ tá, nữ hoàng nói rằng Brown là người bạn thân nhất của bà – một mối quan hệ không tưởng đương thời. Hoàng tộc gọi ông với cái tên “tuấn mã của nữ hoàng”.
Cũng có những lời đồn thổi rằng Brown và Victoria là tình nhân, nhất là sau khi Albert chết. Các sử gia đọc kỹ các bài viết của nữ hoàng, do công chúa Beatrice biên tập, nhưng không tìm thấy bất kỳ bằng chứng nào về một chuyện tình như thế. Nhưng chắc chắn một điều: Bà yêu ông. Khi Brown chết bất ngờ năm 1883, Victoria nói với con dâu rằng ông là “trái tim chân thành nhất từng đập trên đời này.”
Mối quan hệ với Adbul Karim
Sau cái chết của Brown năm 1883, phụ tá tiếp theo của nữ hoàng là Adbul Karim, cũng trở thành người thân cận nhất của bà. Karim là con của một quan chức tại Bắc Ấn, trở về Anh để hỗ trợ công tác tổ chức mừng lễ kim khách của nữ hoàng năm 1887. Anh chàng gây ấn tượng với nữ hoàng với tài nấu ăn, và nữ hoàng còn bảo anh dạy cho bà tiếng Urdu. Anh theo hầu cận nữ hoàng và được ban thưởng nhiều thứ.
Trong một bức thư gửi cho Karim, nữ hoàng tự gọi mình là “người mẹ rất thân yêu của con”, và “người bạn chí thành của anh”. Tuy nhiên, các sử gia tinh rằng hai người không có quan hệ xác thịt.
Javed Mahmood, cháu cố của Abdul, nói với tờ Telegraph năm 2010 rằng hai người họ “sẻ chia tình mẫu tử. Bà yêu Ấn Độ một phần là vì anh. Nhưng thành kiến gia đình rất khắc nghiệt với cận thần của nữ hoàng.”
Mối quan hệ thân thiết giữa nữ hoàng với Karim là một scandal với hoàng gia. Khi nữ hoàng băng năm 1901, họ đốt hết thư từ của hai người, công chúa Beautrice xóa bỏ tất cả mọi chỗ nhắc tới Karim trong các bài ký sự của nữ hoàng. Tuy gia đình cũng nhượng bộ cho Karim được phúng viếng, nhưng về sau họ thu hồi căn nhà mà Victoria tặng cho anh, và sai anh trở về Ấn Độ.
Băng hà và kế vị
Nữ hoàng mất sau thời gian dài đau bệnh, vào ngày 22/1/1901, thọ 81 tuổi. Trưởng nam kế vị, vua Edward VII, và trưởng tôn là vua Wilhelm II của Đức, đều ở cạnh giường lúc bà lâm chung.
