Ogedei Khan: Người Kế Vị Vĩ Đại của Đế Chế Mông Cổ
Tuổi Trẻ và Sự Kế Vị
Ogedei Khan, sinh khoảng năm 1186, là người con trai thứ ba của Thành Cát Tư Hãn, người sáng lập Đế chế Mông Cổ. Ông có ba người anh em là Jochi, Chagatai và Tolui. Giống như các anh em của mình, Ogedei đã cùng cha tham gia nhiều chiến dịch quân sự, đặc biệt là chống lại Đế quốc Khwarazm từ năm 1219 đến 1225. Trước khi qua đời vì nguyên nhân tự nhiên vào năm 1227, Thành Cát Tư Hãn đã chỉ định chia đế chế của mình thành bốn khanate, mỗi người con của ông sẽ cai trị một phần. Tuy nhiên, Ogedei được chọn làm Đại Hãn, vị trí mà ông chính thức nhận vào năm 1229 sau khi từ chối ở hội nghị kurultai của các tù trưởng Mông Cổ.
Ogedei không phải là một lựa chọn rõ ràng cho vị trí khan vì ông đã nổi tiếng với thói quen uống rượu quá độ. Mặc dù bị chỉ trích bởi anh trai Chagatai, Ogedei đã tự giác đề nghị một người giám sát để kiểm soát lượng rượu ông uống mỗi ngày. Tuy nhiên, ông lại đảm bảo rằng những chiếc cốc của mình luôn lớn hơn bình thường. Dù không nổi bật trong vai trò chỉ huy quân sự, Ogedei lại được yêu mến và sẵn sàng lắng nghe lời khuyên từ các bộ trưởng và chỉ huy cấp cao, điều này rất quan trọng trong mạng lưới chính trị phức tạp của các bộ tộc Mông Cổ. Quan trọng nhất, ông là sự lựa chọn của Thành Cát Tư Hãn, người đã được coi là một linh hồn thần thánh mà lời nói là luật lệ.
Thiết Lập Bộ Máy Chính Quyền
Khi lên ngôi, Ogedei đối mặt với vấn đề lớn là ngân khố quốc gia trống rỗng và cần có chiến lợi phẩm để thưởng cho những người trung thành và giữ quân đội gắn kết. Một giải pháp là áp đặt thuế lên những người mà cha ông đã chinh phục. Ý tưởng này thường được cho là của Yelu Chucai, một trong những bộ trưởng cấp cao của Ogedei. Ông đã nổi tiếng với câu nói: “Bạn có thể chinh phục một đế chế trên lưng ngựa, nhưng không thể cai trị nó trên lưng ngựa.”
Ogedei đã thiết lập một hệ thống quản lý khu vực với các quan chức và lãnh đạo bộ tộc hoàng gia, tạo ra một hệ thống thành công mặc dù sau này có những lạm dụng. Thuế và quản lý được cải thiện khi một cuộc điều tra dân số được thực hiện ở miền bắc Trung Quốc từ năm 1234 đến 1236, cùng với việc tạo ra các quan chức jarquci để đảm bảo rằng các bộ tộc nhận được chiến lợi phẩm đúng với phần của mình.
Xây Dựng Thủ Đô Karakorum
Một trong những thành tựu nổi bật của Ogedei là xây dựng thủ đô mới tại Karakorum vào năm 1235. Đây là nơi cần thiết để tập trung nguồn lực và thiết lập một chính quyền trung ương. Mặc dù ông không sống ở Karakorum, thành phố này trở thành trung tâm quan trọng về hậu cần và thương mại, nằm trên Con đường Tơ lụa và thu hút nhiều thương nhân.
Mở Rộng Đế Chế
Dưới sự lãnh đạo của Ogedei, quân đội Mông Cổ đã mở rộng lãnh thổ từ Afghanistan đến Gruzia, vượt qua nhiều thành phố lớn của Bulgars và Rus. Quân đội của ông đã tấn công Ba Lan và Hungary, và dường như sắp quét qua châu Âu. Tuy nhiên, sau khi nhận tin về cái chết của Ogedei vào tháng 12 năm 1241, quân đội đã trở về nhà.
Cái Chết và Di Sản
Ogedei Khan qua đời vào ngày 11 tháng 12 năm 1241, có thể do đột quỵ hoặc suy tạng, mặc dù có tin đồn về việc ông bị đầu độc. Ông để lại một đế chế rộng lớn và một hệ thống quản lý đã được củng cố. Người kế vị của ông, Guyuk, chỉ trị vì trong hai năm trước khi có thể bị đầu độc bởi một đối thủ. Sau đó, Kublai Khan, cháu trai của Thành Cát Tư Hãn, đã tiếp tục mở rộng đế chế và chinh phục phần lớn Trung Quốc, thành lập triều đại Nguyên.
Ogedei Khan đã đặt nền móng cho một đế chế có thể cai trị và quản lý, đồng thời mở rộng lãnh thổ Mông Cổ đến mức chưa từng thấy. Những thành tựu của ông không chỉ nằm ở những chiến thắng quân sự mà còn ở khả năng tổ chức và quản lý, để lại một di sản vĩ đại trong lịch sử Mông Cổ và thế giới.
