Hàn Quốc từ lâu đã dựa vào Hoa Kỳ để ngăn chặn mối đe dọa hạt nhân từ Triều Tiên. Ngay từ thời Chiến tranh Lạnh, Bình Nhưỡng đã manh nha chương trình vũ khí hạt nhân, thử bom lần đầu năm 2006, và hiện thường xuyên đưa ra những lời đe dọa hạt nhân nhằm vào láng giềng phía nam. Đáp lại, Seoul vẫn ẩn mình dưới “chiếc ô hạt nhân” của Mỹ – một phần trong hiệp ước liên minh phòng thủ ký năm 1953, ngay sau khi Bán đảo Triều Tiên đình chiến. Trong nhiều thập niên, “chiếc ô” này tỏ ra đủ sức răn đe. Nhưng hiện tại, sự bảo đảm từ Hoa Kỳ đang trở nên ngày càng mong manh.
Vấn đề của Hàn Quốc xuất phát từ hai phía. Thứ nhất, năng lực của Triều Tiên không ngừng gia tăng. Bình Nhưỡng đã phát triển tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM), làm dấy lên nghi vấn: Liệu Hoa Kỳ có thực sự mạo hiểm chiến tranh để bảo vệ Hàn Quốc hay không, khi mà giờ đây Triều Tiên có khả năng phóng đầu đạn hạt nhân vào các thành phố lớn của Mỹ? Thứ hai, Donald Trump – người từng chỉ trích gay gắt liên minh Mỹ–Hàn – chuẩn bị bước vào nhiệm kỳ Tổng thống Hoa Kỳ lần hai. Dưới thời Trump, khả năng Washington can thiệp quân sự nếu xảy ra xung đột ở Bán đảo Triều Tiên càng suy giảm.
Trong kịch bản chiến tranh, Triều Tiên gần như chắc chắn sẽ đe dọa tấn công hạt nhân vào các mục tiêu Mỹ để ngăn cản Washington nhảy vào bảo vệ Seoul. Những căn cứ Mỹ ở châu Á – Thái Bình Dương, đảo Guam hoặc Hawaii sẽ bị răn đe đầu tiên, tiếp đó có thể là cả lục địa Hoa Kỳ. Rủi ro cho Mỹ – nếu họ quyết định can dự – sẽ cao hơn bao giờ hết, như cách Nga đã dùng vũ khí hạt nhân để răn đe phương Tây trong cuộc chiến Ukraine. Và nếu “phương án hạt nhân” của Nga đã kiềm tỏa được một tổng thống ôn hòa như Joe Biden, khả năng cao Triều Tiên cũng sẽ khiến Trump – một người theo chủ nghĩa dân tộc, thực dụng – e ngại. Điều đó đồng nghĩa Hàn Quốc có thể phải đơn độc đối phó Triều Tiên.
Để lấp “lỗ hổng nghiêm trọng” về an ninh, Seoul đang cân nhắc hành động từng bị xem là ý tưởng “ngoài lề”: Tự chế tạo vũ khí hạt nhân. Tại Hàn Quốc, đề xuất này đã trở thành chủ đề dòng chính (mainstream). Khảo sát năm 2021 của Hội đồng các vấn đề toàn cầu Chicago (Chicago Council on Global Affairs) cho thấy 71% người dân Hàn Quốc ủng hộ phát triển vũ khí hạt nhân nội địa, tăng so với 56% (theo Viện Asan) hồi năm 2010. Nhiều thăm dò khác cũng cho kết quả tương tự. Giới tinh hoa chính trị Hàn Quốc vẫn còn chia rẽ, nhưng so với trước đây, giờ họ tỏ ra ủng hộ hơn bao giờ hết.
Trở ngại lớn nhất khiến Seoul chưa “bật đèn xanh” cho chương trình hạt nhân không nằm ở nội bộ Hàn Quốc, mà nằm ở sức ép từ Hoa Kỳ. Từ lâu, Mỹ có lập trường kiên định, mang tính lưỡng đảng, phản đối phổ biến vũ khí hạt nhân (kể cả với đồng minh). Trong những năm gần đây, chính quyền Biden liên tục đưa ra tuyên bố khẳng định cam kết an ninh với Hàn Quốc, xem đó là cách “giữ chân” Seoul. Có thể nói, sức ép của Washington là nguyên nhân chính khiến Hàn Quốc đến giờ vẫn ở lại Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT), dù nhu cầu tự chủ hạt nhân của họ ngày càng lớn.
Tuy nhiên, lịch sử cho thấy nước Mỹ từng học cách “chung sống” với các đồng minh sở hữu bom hạt nhân. Anh (1952) và Pháp (1960) thử hạt nhân khi họ vẫn là những đồng minh thân cận của Mỹ; Washington cũng giữ mối quan hệ gần gũi với Israel bất chấp chuyện Israel phát triển vũ khí hạt nhân từ thập niên 1960. Nỗi lo của Hàn Quốc về tính đáng tin cậy của “chiếc ô hạt nhân” Mỹ không phải chuyện mới: thời Chiến tranh Lạnh, các đồng minh của Mỹ từng nơm nớp lo sợ Liên Xô dọa tấn công hạt nhân vào đất Mỹ, buộc Washington phải suy tính lại cam kết với châu Âu. Việc Mỹ cố chấp không cho Seoul tự hành động để giải tỏa nỗi lo hạt nhân có thể vô tình đẩy quan hệ hai nước vào chỗ mâu thuẫn không cần thiết.
Những người Mỹ phản đối ý tưởng Hàn Quốc “tự hạt nhân hóa” thường phóng đại mặt tiêu cực, xem nhẹ lợi ích tiềm năng, đồng thời bỏ qua giá trị của nền tự do Mỹ – vốn đề cao quyền tự quyết về an ninh cho các đồng minh dân chủ. Thật ra, một Hàn Quốc sở hữu vũ khí hạt nhân hoàn toàn không gây “tan rã” trật tự quốc tế về không phổ biến, như nhiều người lo ngại. Bom hạt nhân của Triều Tiên đã làm suy yếu khả năng răn đe của Mỹ ở bán đảo, nhưng kho vũ khí hạt nhân của Hàn Quốc có thể vá lấp phần thiếu hụt đó. Khi Hàn Quốc tự chủ phòng ngự trước Triều Tiên, họ sẽ ít phụ thuộc hơn vào Mỹ, qua đó xoa dịu những bất an vốn dĩ ngày càng trầm trọng, nhất là trong bối cảnh Trump quay lại Nhà Trắng với tư tưởng “Nước Mỹ trên hết.” Đồng thời, nếu bớt phải ôm gánh nặng Triều Tiên, Hoa Kỳ có thể dồn lực cho ưu tiên hàng đầu tại Đông Á: cuộc cạnh tranh với Trung Quốc.
Trước hết, Washington phải ngừng cản trở và để Seoul tự đưa ra quyết định. Nếu Hàn Quốc “đi đến cùng” với chương trình hạt nhân, xét tổng thể, đây có thể là lựa chọn có lợi cho cả Seoul lẫn Washington.
“Liệu có thể đánh đổi San Francisco để bảo vệ Seoul?”
Từ khi Kim Jong Un lên nắm quyền năm 2011, năng lực hạt nhân và tên lửa của Triều Tiên gia tăng nhanh chóng. Trong sáu vụ thử hạt nhân của Bình Nhưỡng, bốn vụ diễn ra dưới thời Kim Jong Un. Kể từ 2017, Triều Tiên nhiều lần phóng tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM) đủ sức vươn đến đất Mỹ, cũng như các tên lửa tầm ngắn và tầm trung có thể “phủ” toàn bộ Hàn Quốc. Họ đang tiếp tục cải tiến, hướng đến công nghệ tên lửa siêu vượt âm (hypersonic), thu nhỏ đầu đạn hạt nhân – có thể với sự hỗ trợ kỹ thuật từ Nga. Bình Nhưỡng cũng công khai ý định bố trí vũ khí hạt nhân trên tàu ngầm, cũng như tích hợp “bom hạt nhân chiến thuật” vào các đơn vị tiền tuyến.
Triều Tiên hầu như “xem nhẹ” chuyện dọa dùng bom hạt nhân. Tháng 9/2022, họ ban hành luật cho phép “tấn công hạt nhân phủ đầu” ở giai đoạn sớm của xung đột. Kim Jong Un tuyên bố “tình trạng hạt nhân” của Triều Tiên là “không thể đảo ngược,” và chương trình hạt nhân “không phải món hàng mặc cả.” Ngược lại, sự mất cân bằng về hạt nhân – Bình Nhưỡng có, Seoul không – khiến bán đảo Triều Tiên thêm bất ổn. Bình Nhưỡng có thể ép Seoul nhượng bộ trong khủng hoảng. Mặt khác, nỗi lo Seoul về khả năng Washington “bỏ rơi” cũng kìm hãm hợp tác, khiến cả hai bên dễ tính toán sai lầm. Một “thế cân bằng hạt nhân” (nuclear parity) liên Triều, nơi Hàn Quốc sở hữu đủ năng lực răn đe Triều Tiên, có thể xóa bỏ bế tắc nguy hiểm này.
Thực ra, kho vũ khí hạt nhân Hàn Quốc – nếu có – cũng không cần quá lớn. Triều Tiên tuy nguy hiểm, nhưng năng lực quân sự tổng thể kém xa Trung Quốc hay Nga. Khoảng 100 đầu đạn là đủ để ngăn chặn Triều Tiên, xét quy mô nhỏ hẹp và số lượng hạn chế của vũ khí Bình Nhưỡng. (Chẳng hạn, Israel được cho là có khoảng 90 đầu đạn hạt nhân.) Máy bay chiến đấu Hàn Quốc đủ năng lực mang bom, lại có các boong-ke kiên cố để cất giấu vũ khí. Về lâu dài, Seoul có thể triển khai đầu đạn ra tàu ngầm để tăng khả năng sống sót. Các phương tiện, hạ tầng tên lửa và tàu ngầm của Hàn Quốc về cơ bản đã có sẵn. Hàn Quốc không cần oanh tạc cơ tầm xa, không cần tên lửa liên lục địa, hay đầu đạn công suất lớn với kho bom đồ sộ như Mỹ, Nga.
Tuy nhiên, thứ làm tình hình trở nên cấp bách là chính cái “thế tiến thoái lưỡng nan” của răn đe hạt nhân mở rộng (extended deterrence). Triều Tiên đã sở hữu ICBM đe dọa lãnh thổ Mỹ. Rất khó đòi hỏi Washington “đánh đổi San Francisco để cứu Seoul.” Tổng thống Pháp Charles de Gaulle từng hỏi Tổng thống John F. Kennedy: “Liệu ông có dám đem New York ra đổi lấy Paris?” Câu hỏi vẫn còn nguyên tính thời sự. Người Hàn cũng thường nêu lại. Liệu một tổng thống Mỹ, dù sẵn sàng “cứu” Seoul, có thể chịu nổi áp lực từ Quốc hội và công luận, khi hành động quân sự có nguy cơ khiến hàng triệu dân Mỹ lãnh đòn hạt nhân? Khảo sát năm 2024 do Viện Asan cho thấy chỉ 47% người Hàn tin rằng Mỹ sẽ sẵn lòng “chịu rủi ro hạt nhân” để bảo vệ họ.
Khác với tình huống “trên lý thuyết,” Triều Tiên sẽ “thực chiến” hạt nhân nếu Mỹ nhảy vào hỗ trợ Hàn. Lý do rất rõ: Hàn Quốc + Mỹ mạnh hơn hẳn về sức mạnh quy ước, nên nếu có chiến tranh, Bình Nhưỡng đứng trước nguy cơ “bị xóa sổ.” Nền kinh tế yếu kém, dân số suy dinh dưỡng, diện tích nhỏ khó rút lui, quân đội lạc hậu; họ thừa hiểu một cuộc chiến quy mô có thể dẫn đến sụp đổ chế độ. Cho nên, Triều Tiên sẽ không “giữ bom hạt nhân để trưng bày,” mà sẵn sàng sử dụng nhằm ngăn chặn Washington. Họ đe dọa đánh Guam, Hawaii, thậm chí Mỹ đại lục, nhằm răn đe ngay từ đầu. Đây chính là điểm khác so với Trung Quốc, Liên Xô (trước đây) hay Nga ngày nay. Nga, Trung Quốc dù mạnh quân sự, nhưng một cuộc chiến Ukraine hay Đài Loan thất bại cũng chưa chắc làm nước họ tan rã. Nga hiện đe dọa hạt nhân, song khả năng thực sự dùng bom vẫn bị giới hạn.
Nỗi lo về khả năng Triều Tiên triển khai hạt nhân tạo ra cuộc khủng hoảng niềm tin ở Hàn Quốc đối với “chiếc ô” từ Mỹ. Nắm rõ tâm lý này, chính quyền Biden đã đưa ra “Tuyên bố Washington” (Washington Declaration) năm 2023, hứa hẹn lập Nhóm Tham vấn hạt nhân Mỹ–Hàn để đưa Seoul vào quá trình hoạch định kế hoạch hạt nhân Mỹ tại Đông Á, luân phiên triển khai thêm tàu bay, tàu chiến. Thế nhưng, những động thái này chưa động chạm được vào câu hỏi cốt lõi: “Liệu Washington có dám mạo hiểm an toàn hàng triệu dân Mỹ chỉ để bảo vệ Hàn Quốc?” Do vậy, chúng chưa đủ để thuyết phục người dân Hàn Quốc.
Việc Trump quay lại ghế Tổng thống Mỹ chỉ càng làm Hàn Quốc bất an. Suốt nhiệm kỳ đầu, ông tỏ ra “thân thiện” Kim Jong Un hơn là với lãnh đạo Hàn Quốc, thậm chí từng nói (theo Washington Post) rằng ông sẽ “kết liễu” liên minh Mỹ–Hàn nếu tái đắc cử. Ông cũng xem liên minh như “mối quan hệ kinh doanh,” nhiều lần phàn nàn Seoul chưa trả đủ cho sự bảo vệ của Mỹ. Trong chiến dịch năm 2024, Trump tuyên bố “tuyệt đối không” bảo vệ các nước NATO không đạt mục tiêu chi tiêu quốc phòng khi bị Nga xâm lược. Với quan điểm đó, khó mong ông sẵn sàng đánh đổi San Francisco cho Seoul.
Chờ đợi “bốn năm sóng yên” để hết nhiệm kỳ Trump cũng không khả thi, vì đảng Cộng hòa hiện nay đã mang dấu ấn “Nước Mỹ trên hết,” nghiêng về chủ nghĩa biệt lập, đơn phương. Cách duy nhất để Hàn Quốc “tự phòng thủ” trước những cú xoay chuyển khó lường từ Washington là sở hữu vũ khí hạt nhân của riêng mình.
Lật lại tranh cãi về “tự chủ hạt nhân”
Ở Hàn Quốc, ý tưởng sở hữu vũ khí hạt nhân luôn được bàn luận, nhưng chỉ thời gian gần đây mới được nhiều giới ủng hộ mạnh mẽ nhất kể từ thập niên 1970 (khi Seoul lần đầu tính đến chuyện này). Chính quyền Tổng thống Yoon Suk-yeol chứng kiến xu hướng “chính thống hóa” quan điểm hạt nhân. Về đối ngoại, Seoul vẫn công khai phụ thuộc “ô hạt nhân” Mỹ, nhưng đằng sau là lo sợ Mỹ trả đũa nếu họ tự phát triển bom (bao gồm cắt giảm liên minh, trừng phạt kinh tế…).
Mỹ có lập trường không nhân nhượng về không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) với bất kỳ quốc gia nào. Nhiều năm qua, Washington tìm cách thuyết phục, thậm chí ép Hàn Quốc không theo đuổi bom hạt nhân. Đổi lại, “Tuyên bố Washington” 2023 hứa nâng cấp hợp tác an ninh song phương, và Seoul cam kết ở lại NPT. Song song, các nhà nghiên cứu, cựu quan chức, nhà hoạt động Mỹ ủng hộ kiểm soát hạt nhân cũng nỗ lực “vận động” phía Hàn, qua các kênh ngoại giao Track II, để Seoul kiềm chế.
Những quan ngại của giới chống phổ biến hạt nhân chủ yếu mang tính “chung chung” đối với việc lan rộng vũ khí hạt nhân, chứ không dành riêng cho trường hợp Hàn Quốc. Họ thường cho rằng “phải ngăn bom hạt nhân mọi nơi,” thậm chí mơ đến “thế giới không vũ khí hạt nhân” (global zero). Tuy nhiên, mục tiêu này khó khả thi chừng nào các cường quốc hạt nhân chưa chủ động giải trừ. Về mặt đạo lý, thật không công bằng khi “các nước hạt nhân đời đầu” cứ giữ vũ khí, còn nước khác – dù an ninh bị đe dọa nghiêm trọng – vẫn phải chịu thiệt.
Cũng có lý lẽ nói nếu Hàn Quốc rời NPT (có thể xem như “theo chân” Triều Tiên năm 2003), hiệp ước này sẽ sụp đổ. Nhưng điều đó chỉ là suy đoán. Triều Tiên đã rút lui, NPT vẫn tồn tại. Nếu Hàn Quốc làm điều tương tự, khi tình thế an ninh “cấp bách và chính đáng,” hiệp ước cũng khó sụp đổ chỉ vì một nước rời đi. Seoul đâu phải “kẻ phiêu lưu chính trị,” mà rõ ràng đang đối mặt mối đe dọa từ phía Bình Nhưỡng. Bất kỳ quan sát viên quốc tế khách quan nào cũng thấy sự hợp lý khi Hàn Quốc muốn “ăn miếng trả miếng,” nhất là sau hàng thập niên họ nhẫn nhịn, trong khi Triều Tiên phát triển hạt nhân, vi phạm vô số nghị quyết LHQ.
Lo ngại tiếp theo: Hàn Quốc hạt nhân có thể kích hoạt “phản ứng dây chuyền” trong khu vực, lôi kéo Nhật Bản, Đài Loan… Trên thực tế, từ năm 1945 đến nay, chỉ chín nước sở hữu hạt nhân – chứng tỏ kịch bản “domino không thể kiểm soát” khó diễn ra. Hơn nữa, ở Đông Bắc Á, Trung Quốc, Triều Tiên, Nga đều có bom rồi. Liệu Nhật hay Đài Loan có cảm thấy cần hạt nhân chỉ vì Hàn Quốc làm bom? Không nhất thiết. Đài Loan phụ thuộc vào quan hệ với Trung Quốc và Mỹ, hơn là hành động của Seoul. Bắc Kinh tuy vẫn đe dọa Đài Bắc, nhưng chưa “dọa xóa sổ bằng hạt nhân” như Triều Tiên với Hàn. Nhật Bản suốt 18 năm qua vẫn không hề chạy đua vũ khí hạt nhân dù Triều Tiên test bom; khả năng họ “học theo Hàn” còn thấp hơn, nhất là khi người dân Nhật cực kỳ nhạy cảm với vũ khí nguyên tử.
Vấn đề an toàn cũng được đặt ra: Nếu Hàn Quốc có bom, liệu họ có bảo quản, quản lý đúng cách? Có nguy cơ rò rỉ, buôn lậu hoặc khủng bố? Nhìn vào hồ sơ Hàn Quốc, có thể thấy: đây là quốc gia dân chủ, kiểm soát quân đội chặt chẽ, bộ máy quản lý năng lượng hạt nhân dân sự đã vận hành nhiều thập kỷ mà không scandal lớn. So với một số nước hạt nhân khác (có chính quyền bất ổn, tham nhũng), Hàn Quốc rõ ràng an toàn hơn nhiều. Thêm nữa, Triều Tiên tuyên bố sẽ không từ bỏ hạt nhân, vậy những người Hàn theo lập trường “cứ nhẫn nhịn” có thực sự hiệu quả? Thực tế, cách tiếp cận mềm dẻo của Hàn Quốc mấy chục năm qua chẳng làm Triều Tiên dừng chương trình. Hàn Quốc “tự chủ hạt nhân” có lẽ sẽ buộc Bình Nhưỡng phải cân nhắc lại, hơn là cách “thụ động” cũ.
Lợi ích chiến lược và rủi ro tính toán
Dĩ nhiên, Hàn Quốc “hạt nhân hóa” không phải “an toàn 100%.” Triều Tiên có thể tấn công phủ đầu bằng tên lửa nhằm phá hủy cơ sở hạt nhân Hàn Quốc ngay lúc Seoul bắt tay thực hiện. Đó sẽ là “phát súng” mở ra cuộc chiến mà Bình Nhưỡng vốn cố tránh. Cách duy nhất để tấn công phủ đầu thành công là họ phải bất ngờ dội mưa tên lửa, thậm chí dùng vũ khí hạt nhân chiến thuật để diệt hoàn toàn các cơ sở. Nhưng kịch bản đó rất phi lý, vì sẽ châm ngòi cho phản ứng toàn cầu. Trung Quốc, Nga hay chính Mỹ cũng khó bỏ qua. Rủi ro cho chế độ Kim Jong Un là khôn lường.
Đáng ngại hơn có lẽ là phản ứng từ Trung Quốc, Nga. Nhưng hai nước này bao năm qua đã không ngăn Triều Tiên leo thang hạt nhân – đó cũng là lý do Seoul lâm vào thế bí. Nga còn xích lại gần Triều Tiên thời gian qua, có thể giúp Bình Nhưỡng về công nghệ. Tuy nhiên, đòn bẩy kinh tế của Nga với Hàn Quốc thấp, nhất là sau khi Seoul tham gia cấm vận Moscow vì cuộc xung đột Ukraine. Uy tín quốc tế của Nga cũng “xuống đáy.” Nếu Moscow thực sự hỗ trợ tên lửa cho Triều Tiên, thì họ càng khiến Hàn Quốc buộc phải “lên gân” hạt nhân – tự phá hủy lập luận phản đối Seoul.
Trung Quốc thì ít “công khai thù địch” Hàn Quốc, nhưng vì lợi ích chiến lược, Bắc Kinh liên tục bao che cho chương trình hạt nhân Triều Tiên. Nếu Bắc Kinh trừng phạt Seoul, kinh tế Hàn có thể gặp khó, bởi Trung Quốc là thị trường xuất khẩu lớn (khoảng 20% kim ngạch năm 2023). Song Hàn Quốc đang dần giảm phụ thuộc. Quý I/2024, Mỹ đã vượt Trung Quốc trở thành thị trường xuất khẩu số một của Hàn, một phần nhờ chính quyền Yoon khuyến khích doanh nghiệp rời Trung Quốc. Đầu tư Hàn vào Trung Quốc giảm mạnh: năm 2023, Trung Quốc lần đầu rớt khỏi top 5 điểm đầu tư ra nước ngoài của Hàn kể từ 1992. Nên đòn trừng phạt của Bắc Kinh, nếu có, cũng khó khiến Seoul chùn bước. Nếu Trung – Nga thật sự muốn ngăn Hàn Quốc có bom, cách tốt nhất là họ nên ngăn Triều Tiên “khoe nanh,” chứ không phải gây sức ép lên Seoul.
Mỹ nên cân nhắc để Hàn Quốc “tự chủ hạt nhân”
Với Washington, một Hàn Quốc sở hữu vũ khí hạt nhân không hẳn là xấu. Trước mắt, nó giúp giảm nhu cầu Mỹ “lao vào” cuộc chiến Triều Tiên và chịu rủi ro đòn hạt nhân. Nếu Seoul không thể tự vệ hạt nhân, Mỹ bắt buộc “gánh” toàn bộ nhiệm vụ răn đe cho đồng minh, dẫn đến nguy cơ lãnh thổ Mỹ bị tấn công. Một liên minh mà Hàn Quốc tự lo được phần hạt nhân sẽ cho phép Washington linh hoạt hơn, không phải ngay lập tức đưa quân khi Triều Tiên có động thái. Về lâu dài, mối quan hệ đồng minh vẫn rất quan trọng, giống như cách Anh, Pháp có bom hạt nhân nhưng vẫn là trụ cột trong hệ thống đồng minh Mỹ ở châu Âu. Họ bổ trợ năng lực răn đe khu vực, giảm gánh nặng cho Washington, và có thể chủ động hơn nếu Mỹ “xoay lưng.” Tương tự, một Hàn Quốc hạt nhân có thể chủ động hơn đối phó Triều Tiên hay thậm chí Nga – Trung.
Các lãnh đạo Mỹ lâu nay vẫn phàn nàn đồng minh “chi xài quốc phòng quá ít” và “ăn bám chiếc ô Mỹ.” Nếu Hàn Quốc có vũ khí hạt nhân, họ sẽ giảm phụ thuộc, bớt để Washington phải “chắc như đinh đóng cột” mỗi khi Triều Tiên rình rập. Tuy nhiên, nghịch lý ở chỗ: Mỹ lại đang chặn đường Hàn đạt đến “sự trưởng thành” chiến lược và tự lo phòng ngự. Hậu quả là Seoul buộc phải tiếp tục dựa vào Mỹ, rồi Mỹ lại không hài lòng vì “đồng minh ỷ lại.”
Bản chất vấn đề là Hoa Kỳ muốn các đồng minh chi tiền quốc phòng, xây dựng quân đội hùng mạnh, nhưng vẫn dưới sự “chỉ huy” của Mỹ. Điều đó khó tránh khỏi mâu thuẫn. Nếu Mỹ muốn đồng minh đóng góp nhiều hơn, họ cũng phải chấp nhận cho đồng minh có quyền “tự do chiến lược” lớn hơn. Trường hợp Đức là ví dụ điển hình: năng lực kinh tế để xây quân đội hùng hậu có, nhưng Berlin chưa từng nghiêm túc nỗ lực, một phần do luôn có bàn tay Mỹ đỡ. Ngược lại, Pháp, Ấn Độ hay Israel – những nước chủ động sức mạnh riêng – có không gian chiến lược độc lập, đôi khi khó “bị” Mỹ chi phối, nhưng cũng giảm gánh nặng cho Washington.
Tôn trọng quyền tự quyết của đồng minh dân chủ cũng phù hợp với giá trị Mỹ. Dùng sức mạnh ép một nước dân chủ phải từ bỏ lợi ích an ninh cốt lõi khiến Mỹ rơi vào thế “chơi xấu,” tương tự cách Liên Xô thao túng Đông Âu xưa kia, hay Trung Quốc “chèn ép” các nước láng giềng hôm nay. Nếu muốn duy trì vị thế “bá chủ tự do,” Mỹ nên chấp nhận một số giới hạn lên chính mình, trao cho đồng minh quyền lựa chọn độc lập. Hàn Quốc là một nền dân chủ, có thể có quyết sách phù hợp để bảo vệ mình trước mối đe dọa từ chế độ toàn trị Triều Tiên.
Hàn Quốc khó lòng “quay đầu” khỏi con đường hạt nhân, nhất là khi Triều Tiên tiếp tục phô trương vũ khí, còn Trump trở lại làm dấy lên nghi ngờ về cam kết Mỹ. Nếu Seoul vẫn kiên quyết đi theo lộ trình này, Washington nên sẵn sàng chấp nhận.
Phương án khác là Mỹ “bóp nghẹt” Hàn Quốc bằng trừng phạt kinh tế, cô lập họ trên thị trường nhiên liệu hạt nhân, đe dọa rút quân… Cách này từng xảy ra với Tây Đức thời Chiến tranh Lạnh, và đã để lại không ít oán giận. Nó cũng mâu thuẫn với giá trị dân chủ của Mỹ, vô hình trung giúp Trung Quốc chỉ trích Mỹ “đạo đức giả.” Chính sách ép buộc có thể gây rạn nứt hơn là xoa dịu.
Các giải pháp thay thế và lựa chọn cuối cùng
Đúng là Hàn Quốc còn những “giải pháp bán phần” thay vì tự chế tạo bom:
- Tái triển khai vũ khí hạt nhân chiến thuật của Mỹ lên lãnh thổ Hàn Quốc. Đây là cách tăng “răn đe” cho Seoul, nhưng quyền kiểm soát vũ khí vẫn nằm ở Washington. Rủi ro nếu xung đột, Mỹ có thể do dự hoặc rút vũ khí về bất cứ lúc nào. Khảo sát năm 2021 của Chicago Council cho thấy chỉ 9% người dân Hàn ủng hộ phương án này.
- “Chia sẻ hạt nhân” (nuclear sharing) với Mỹ, cho phép quân đội Hàn “tiếp cận” đầu đạn Mỹ ở lãnh thổ Hàn Quốc trong tình huống nhất định. Nhưng Bắc Kinh và Bình Nhưỡng có thể không phân biệt “Hàn xài bom Mỹ” với “Mỹ dùng bom.” Họ có thể coi mọi kịch bản đều là hành vi tấn công hạt nhân của Mỹ, từ đó lập luận chống lại ý tưởng “sharing.”
- Phương án “tiềm năng hạt nhân” (nuclear latency): Hàn Quốc phát triển hạ tầng, công nghệ để rút ngắn thời gian chế tạo bom, nhưng chưa lắp ráp ngay. Phương án này không vi phạm NPT về mặt hình thức. Tuy nhiên, nó có hạn chế: nếu “thời gian bứt phá” (breakout time) còn dài, hiệu quả răn đe sẽ kém. Nếu muốn breakout time thật ngắn, lại dễ bị xem là “đã hạt nhân hóa trên thực tế,” hứng chịu trừng phạt quốc tế mà chưa được lợi ích an ninh như có bom thực sự.
Phương án tối ưu vẫn là Hàn Quốc phát triển đủ số đầu đạn có khả năng tồn tại sau đòn phủ đầu (survivable) để đạt thế cân bằng hạt nhân cục bộ với Triều Tiên. Một kho vũ khí nhỏ nhưng đủ sức “san phẳng” Triều Tiên nếu cần sẽ giải tỏa nỗi lo “Mỹ có can thiệp hay không?” Đồng thời, nó giúp Mỹ giảm gánh nặng phải “xuất quân” ngay từ đầu, vốn làm nguy cơ leo thang hạt nhân tăng vọt. Triều Tiên sẽ không thể dùng lợi thế hạt nhân để bắt nạt Seoul. Quan hệ Mỹ–Hàn cũng trở nên “cân bằng” hơn: Mỹ bớt lo Seoul “ăn bám,” Seoul bớt ám ảnh “Mỹ rút lui.” Nếu một ngày Washington “mệt mỏi,” cũng không khiến Hàn Quốc bị bỏ mặc hoàn toàn.
Điều khiến Washington lo sợ nhất có lẽ là sự “mất kiểm soát” đối với đồng minh. Các đối tác hạt nhân như Pháp, Ấn Độ, Israel đều hành xử rất độc lập, khó bị áp đặt. Nhưng lợi ích chiến lược của một Hàn Quốc hạt nhân có thể lớn hơn nỗi sợ mất ảnh hưởng của Mỹ. Nếu Washington không “thả lỏng,” thì sớm muộn Seoul cũng tìm cách. Chính quyền Trump và các chính quyền sau này có thể dọa dẫm, nhưng khi môi trường an ninh ngày càng căng, Hàn Quốc càng có lý do đẩy mạnh ý tưởng.
Nếu Mỹ nhất quyết đe dọa trừng phạt, cắt đứt hợp tác hạt nhân để ép Seoul từ bỏ, họ sẽ tự đẩy mình vào thế đối đầu với một đồng minh dân chủ. Còn nếu thông minh, Mỹ sẽ nhìn nhận rằng Hàn Quốc không thể sống trong tình trạng “vô phương tự vệ hạt nhân” trước Triều Tiên mãi. Khi đó, lựa chọn tốt nhất là dung hòa, chấp nhận một Hàn Quốc có bom và vẫn gắn bó liên minh, thay vì dồn đồng minh vào ngõ cụt.
Cuối cùng, “một Hàn Quốc có bom hạt nhân” có thể sẽ là giải pháp hiệu quả nhất để răn đe Triều Tiên, dù không hề đơn giản về đối nội, đối ngoại. Nhưng đây lại là bước đi khả dĩ nhất để Seoul thoát khỏi trạng thái “hoài nghi,” giữ vững an ninh trước mối đe dọa ngày càng táo bạo của Bình Nhưỡng. Mỹ, nếu thật sự muốn duy trì trật tự tự do ở Đông Á, cần cho Hàn Quốc quyền tự chủ lựa chọn, thay vì ép họ trói tay trong khi Triều Tiên ngày càng lớn mạnh. Chính Hoa Kỳ cũng sẽ được hưởng lợi, vì họ không còn phải đối diện “câu hỏi đau đầu” có dám đánh đổi San Francisco để bảo vệ Seoul hay không. Một khi Hàn Quốc “đủ lông đủ cánh,” Washington có thể tập trung giải quyết các vấn đề ưu tiên khác, bao gồm cạnh tranh với Trung Quốc và kiềm chế ảnh hưởng Nga. Nói tóm lại, tuy sẽ có nhiều thách thức, việc Hàn Quốc sở hữu vũ khí hạt nhân – nếu được xử lý khéo léo – có thể vừa đáp ứng nhu cầu an ninh của Seoul, vừa không phương hại, thậm chí còn củng cố lợi ích chiến lược của Mỹ ở khu vực.
