Nữ hoàng Elizabeth II của nước Anh là vị quân chủ có triều đại dài nhất trong lịch sử đất nước này. Bà trị vì từ khi lên ngôi năm 1952 cho đến khi tạ thế vào tháng 9/2022.
Với thời gian trị vì lâu dài và gắn liền với nước Anh thời hậu chiến, Elizabeth II là biểu tượng của đất nước này, và là tinh thần của người Anh.
Nữ hoàng Elizabeth II là ai?
Nữ hoàng Elizabeth II trở thành nữ hoàng ngày 06/02/1952, lễ đăng quang tổ chức ngày 02/06/1953. Bà là thân mẫu của Thái tử Charles, và tổ mẫu của hai Hoàng tử William và Harry. Trong suốt triều đại trị vì lâu dài, bà luôn nỗ lực giúp cho vương triều bắt kịp xu hướng hiện đại, nhạy bén với cảm xúc của quần chúng, nhưng đồng thời gìn giữ những truyền thống của hoàng gia gắn liền với vương quyền.
Nữ hoàng băng hà ngày 08/09/2022, thọ 96 tuổi.
Thuở thiếu thời
Elizabeth Alexandria Mary sinh ngày 21/04/1926 tại London. Song thân là Hoàng tử Albert, Quận công xứ York (về sau là Vua George VI), và bà Elizabeth Bowes-Lyon.
Khi ra đời, không ai nghĩ Elizabeth rồi có ngày sẽ trở thành nữ hoàng nước Anh. Elizabeth, tên thân mật là Lilibet, sống những năm đầu đời trong bình yên, tận hưởng mọi đãi ngộ của hoàng gia, và không chịu áp lực của người kế vị.
Để thuận tiện cho cuộc sống luân phiên khi thì ở London, khi thì ở Royal Lodge, nên tư gia đặt tại Điền viên Windsor. Elizabeth và em gái Margaret được giáo dục bởi các gia sư, họ học tiếng Pháp, toán, lịch sử, khiêu vũ, hát, và hội họa.
Thế chiến II bùng nổ năm 1939, hai chị em chủ yếu ở London, sống trong lâu đài Windsor. Đó là nơi công chúa Elizabeth có buổi phát thanh đầu tiên vào năm 1940, động viên trẻ em Anh đang bị di tản đến nơi trú ẩn trước đe dọa dội bom thành phố của Phát xít Đức. Công chúa khi ấy 14 tuổi, bình tĩnh và kiên nghị, nói rằng “sau cơn mưa trời lại sáng; Thiên Chúa luôn quan phòng, và sẽ ban cho chúng ta chiến thắng cùng sự hòa bình.”
Elizabeth sớm đảm nhận nghĩa vụ cộng đồng. Nàng được bổ nhiệm làm trưởng cơ đội cận vệ nhà vua, xuất hiện lần đầu trước công chúng trong cuộc duyệt binh năm 1942, tháp tùng cha mẹ trong nhiều chuyến công du trên đất Anh.
Năm 1945, Elizabeth nhập ngũ, phục vụ trong lực lượng Auxiliary Territorial Service. Cùng với các phụ nữ khác, nàng được đào tạo thành lái xe và thợ cơ khí chuyên nghiệp. Tuy công việc tình nguyện này chỉ kéo dài vài tháng, nhưng nó giúp cho công chúa Elizabeth thấy được rõ hơn đời sống của dân chúng. Nàng còn được trải nghiệm sống động không khí ngoài hoàng triều khi cùng với em Margaret hòa mình vào quần chúng trong Ngày Chiến Thắng.
Lên ngôi
Tổ phụ (ông nội) của Elizabeth là vua George V tạ thế năm 1936, trưởng nam lên ngôi là vua Edward VIII (chú của Elizabeth). Nhưng ông lại yêu một cô gái Mỹ tên là Wallis Simpson. Và thay vì vương miện, ông đã chọn đi theo tiếng gọi con tim. Edward thoái vị.
Sự kiện này làm thay đổi hoàn toàn cuộc đời của Elizabeth. Cha nàng lên ngôi, lấy hiệu là vua George VI, và nàng trở thành người kế vị trực tiếp. Khi vua George VI băng hà năm 1952, Elizabeth trở thành quân chủ tiếp theo của nước Anh.
Lễ đăng quang
Elizabeth nhận trọng trách đứng đầu vương triều vào ngày 06/02/1952 ngay khi phụ thân trút hơi thở cuối cùng. Nhưng đến ngày 02/06/1953, tại Tu viện Westminster, lễ đăng quang mới được tổ chức. Lần đầu tiên trong lịch sử lễ đăng quang của một quân chủ được truyền hình trực tiếp. Người dân trên toàn cầu đều có thể chứng kiến nghi thức long trọng và cảnh tượng có một không hai này.
Hoàng thân Philip, phu quân nữ hoàng
Elizabeth cưới người anh họ xa là Hoàng thân Mountbatten (tên đặt theo họ mẹ) ngày 20/11/1947, tại Tu viện Westminster, London.
Philip là con của Công tước Hy Lạp. Hai người gặp nhau lần đầu khi nàng mới 13, và ngay lập tức đã phải lòng nhau. Cả hai giữ liên lạc trong nhiều năm sau đó, và cuối cùng đi tới hôn nhân.
Họ là một cặp đôi bất thường. Elizabeth là người điềm đạm, chừng mực, còn Philip lại sôi nổi, hoạt bát. Vua George VI có phần lưỡng lự trước cuộc hôn nhân này vì dòng họ Mountbatten có những mối liên hệ với hoàng tộc Hy Lạp và Đan Mạch. Philip cũng không giàu có, và được xem là có tính cách thô lỗ.
Thời điểm hai người cưới nhau nước Anh vẫn còn đang kiến thiết từ những tàn phá chiến tranh. Elizabeth phải gom góp hết phiếu mua vải của mình mới đủ may áo cưới.
Gia đình mới lấy tên Windsor, một quyết định được thúc đẩy bởi hoàng hậu và thủ tướng Winston Churchill. Chồng bà không mấy hài lòng. Năm 1960, nữ hoàng ban lệnh tất cả con cháu hoàng tộc không giữa các chức vụ hoàng gia đều phải sử dụng họ Mountbatten-Windsor. Trong nhiều năm, Philip thường gây ra những rắc rối liên quan tới quan hệ công chúng do những bài phát biểu ứng khẩu, những nhận định gây tranh cãi của ông, làm dấy lên tin đồn về sự thiếu trung thành.
Philip mất ngày 09/04/2021, thọ 99 tuổi.
Bài Liên Quan
Con cái
Nữ hoàng Elizabeth và Philip không lãng phí thời gian vào chuyện sinh để. Họ có với nhau thái tử Charles năm 1948, một năm sau ngày cưới, và con gái Anne năm 1950. Elizabeth có thêm hai con nữa là hoàng tử Andrew và Edward vào các năm 1960 và 1964.
Năm 1969, nữ hoàng phong Charles làm thái tử kế vị, với tước hiệu chính thức là Hoàng thân xứ Wales. Hàng trăm triệu người đã theo dõi nghi thức tấn phong trên truyền hình.
Năm 1981, thái tử Charles tròn 32 tuổi, cưới Diana Spencer (thường được gọi là Công nương Diana) khi ấy 19 tuổi. Có nhiều lời đồn đại cho rằng thái tử đã chịu áp lực hôn nhân từ phía gia đình. Đám cưới hoàng gia lôi kéo một đám đông khổng lồ tụ họp trên đường phố nước Anh, và hàng triệu người theo dõi qua truyền hình. Dư luận đặc biệt quan tâm tới hoàng giá trong thời gian ấy.
Cháu chắt
Năm 1982 Charles và Diana sinh Hoàng tử William, được tấn phong Công tước xứ Cambridge vào hôn lễ năm 2011, người đứng thứ hai trong danh sách kế vị. Năm 1984 sinh Hoàng tử Harry. Elizabeth là một người bà tận tụy đối với William và Harry. Hoàng tử William nói rằng bà nội đã hết lòng hướng dẫn và hỗ trợ anh khi anh và Công nước Kate lên kế hoạch đám cưới năm 2011.
Ngày 22/07/2013, hoàng tử William và vợ là Catherine, Công tước phu nhân xứ Cambridge, chào đón đứa con đầu đời, George Alexandria Louis – người kế vị đời thứ ba, được biết tới với tước hiệu “Thái tử George xứ Cambridge”.
Ngày 02/05/2015, Hoàng tử William và Kate tiếp tục sinh đứa con thứ hai, Công chúa Charlotte Elizabeth Diana, đứa chắt thứ năm của nữ hoàng. Ngày 23/04/2018, họ sinh tiếp Hoàng tử Louis Arthur Charles.
Ngày 06/05/2019, Hoàng tử Harry, Công tước xứ Sussex và vợ, diễn viên người Mỹ Meghan Markle, sinh cho nữ hoàng một đứa chắt khác, Archie Harrison Mountbatten-Windsor.
Ngoài Hoàng tử William và Hoàng tử Harry, những đứa cháu nội ngoại khác của nữ hoàng là Peter Phillips, Công chúa Beatrice xứ York, Công chúa Eugenie xứ York, Zara Tindall, Louise Windsor, và James, Viscount Servern. Nữ hoàng có cả thảy 10 đứa chắt.
Gia phả
Song thân của nữ hoàng Elizabeth II mang danh hiệu là Quận công và Quận công phu nhân xứ York. Thân phụ của bà, Hoàng thân Albert, Quận công xứ York, là con thứ hai của Hoàng hậu Mary và Vua George V. Thân mẫu là Phu nhân Elizabeth Bowes-Lyon.
Elizabeth có liên hệ huyết thống với hầu hết các quân chủ ở châu Âu. Tổ tiên người Anh của bà gồm có Nữ hoàng Victoria (trị vì 1837-1901) và Vua George III (trị vì 1760-1820).
Triều đại
Triều đại của nữ hoàng Elizabeth kéo dài và bình yên, nổi bật nhất là những biến đổi sâu rộng trên bình diện đời sống dân chúng, sức mạnh của nước Anh, và hình ảnh của nước Anh cũng như vương triều trong mắt bạn bè quốc tế. Là một quân chủ lập hiến, nữ hoàng Elizabeth ít khi can thiệp vào các vấn đề chính trị, và cũng ít khi bày tỏ quan điểm chính trị. Nhưng nữ hoàng thường xuyên vấn ý các thủ tướng.
Khi lên ngôn, nước Anh hậu chiến vẫn còn là một đế quốc lớn có nhiều thuộc địa và thuộc quốc. Nhưng trong thập niên 1950-1960, nhiều thuộc địa giành độc lập, đế quốc Anh phát triển thành Khối Thịnh Vượng Chung. Nữ hoàng Elizabeth vì thế trở thành nữ hoàng của tất cả các quốc gia nằm trong khối này.
Thập niên 1970-1980, nữ hoàng công du nhiều. Năm 1973 bà tham dự Hội nghị Khối Thịnh Vượng Chung tại Ottawa, Canada, năm 1976 đi Mỹ kỷ niệm 200 năm nước Mỹ giành độc lập trước nước Anh. Hơn một tuần sau bà lại đến Montreal, Canada để khai mạc Thế Vận Hội Mùa Hè. Năm 1979, nữ hoàng đến Kuwait, Bahrain, Ả Rập Saudi, Qatar, Liên hiệp các tiểu vương quốc Ả Rập và Oman, thu hút nhiều sự chú ý của dư luận.
Năm 1982, Elizabeth lo lắng cho đứa con thứ hai của mình, Hoàng tử Andrew, đang làm phi công trực thăng trong Hải quân Hoàng gia Anh, tham gia cuộc chiến Falklands. Nước Anh tuyên chiến với Argentina về vấn đề Quần đảo Falkland, cuộc chiến kéo dài nhiều tuần. Hơn 250 binh sĩ Anh tử trận, nhưng may thay hoàng tử Andrew trở về bình an.
Năm 2011, Elizabeth cho thấy ngôi quân chủ vẫn còn sức mạnh ngoại giao và biểu tượng khi bà trở thành quân chủ Anh đầu tiên công du Cộng hòa Ireland kể từ 1911 (Khi toàn bộ Ireland tách khỏi Vương quốc Anh).
Trong tư cách nữ hoàng, Elizabeth đã hiện đại hóa vương triều, từ bỏ một số đặc quyền, và cho phép công chúng tiếp cận một số khu vực nhất định. Khi xảy ra khủng hoảng tài chính, Anh đã cắt giảm Phí Hoàng Gia (Civil List) năm 2012, một khoản tài trợ của nhà nước dài cho vương triều có lịch sử từ 250 năm trước. Hoàng gia tiếp tục nhận được sự hỗ trợ từ chính quyền, nhưng nữ hoàng cũng phải cắt giảm chi tiêu.
Tuy có những lời kêu gọi truyền ngôi cho thái tử Charles, nhưng nữ hoàng vẫn kiên định với trọng trách hoàng gia của mình. Ở tuổi 90, bà vẫn tham dữ tới 400 cuộc tiếp kiến mỗi năm, hỗ trợ hàng trăm tổ chức và chương trình từ thiện.
Nhưng cuối năm 2017, xảy ra một sự kiện được coi là bước chuyển tiếp lớn đối với thế hệ tiếp theo: Ngày 12/11, Charles chủ trì đại lễ Remembrance Sunday, đặt vòng hoa tại đài tưởng niệm chiến tranh Cenotaph, trong khi nữ hoàng đứng quan sát từ ban công gần đó.
Tháng 08/2019, trong một lần hiếm hoi nữ hoàng đã can thiệp vào các vấn đề chính trị khi bà đồng ý thỉnh cầu của Thủ tướng Boris Johnson để trì hoãn nghị viện cho tới ngày 14/10, ít nhất 3 tuần trước khi Anh rời khỏi khối Liên hiệp châu Âu.
Mối quan hệ với các thủ tướng
Elizabeth tấn phong 15 thủ tướng trong suốt triều đại của mình. Mỗi thủ tướng đều có cuộc tiếp kiến hàng tuần với nữ hoàng. (Nữ hoàng cũng gặp gỡ khoảng ¼ các tổng thống Mỹ trong lịch sử, lần gần nhất là tiếp kiến tổng thống Joe Biden trong chuyến công du 06/2021).
Bà có mối quan hệ “thân như cha con” với thủ tướng Winston Churchill, đồng thời cũng khá thân mật với một số lãnh đạo đảng Lao Động như Harold Wilson và James Callaghan. Ngược lại, nữ hoàng và thủ tướng Margaret Thatcher lại khá xa cách.
Tony Blair có vài lần ngụ ý rằng vương triều đã lỗi thời, tuy ông đánh giá cao việc nữa hoàng đã có phát biểu công khai sau cái chết của công nương Diana.
Lãnh đạo đảng Bảo Thủ David Cameron, người cháu họ đời thứ 5 của Elizabeth, có mối quan hệ khá nồng ấm với nữ hoàng. Năm 2014 ông từng công khai xin lỗi vì trong một cuộc trò chuyện đã tiết lộ rằng nữ hoàng chống lại cuộc trưng cầu dân ý của người Scot nhằm tách khỏi nước Anh.
Theresa May được mô tả là người kiên trì theo đuổi kế hoạch Brexit nhằm tách nước Anh ra khỏi Liên hiệp châu Âu. Có tin đồn rằng nữ hoàng đã nổi giận khi không được báo cáo đầy đủ về các chiếc tương tương lai.
Các mối đe dọa đối với nữ hoàng Elizabeth và hoàng gia
Elizabeth làm việc không biết mệt mỏi để bảo vệ hình ảnh hoàng gia, cũng như trù bị cho tương lai của nó. Nhưng bà cũng chứng kiến hoàng gia bị tấn công trong suốt cuộc đời mình. Từng có một cơ quan khá uy tín dự báo những cơn địa chấn, bao gồm cả những đe dọa sinh mạng đối với hoàng gia.
Năm 1979, nữ hoàng Elizabeth chịu tổn thất nặng nề khi Lãnh chúa Mountbatten, chú chồng, chết trong một trận đánh bom. Mountbatten và nhiều thành viên khác trong gia đình đang trên thuyền vào ngày 27/08, ngoài khơi Ireland, thì con tàu phát nổ. Ông cùng ba người khác, trong đó có cháu nội, bị chết. Hải quân Ireland, vốn chống lại sự cai trị của Anh trên vùng Bắc Ireland, nhận trách nhiệm vụ tấn công.
Tháng Sáu 1981, chính Elizabeth gặp nguy hiểm. Ba cưỡi ngựa ở vùng Trooping the Colour, tham dự một cuộc diễu binh mừng sinh nhật, giữa lúc đó một người đàn ông trong đám đông chĩa súng vào bà. Súng nổ, nhưng không có đạn.
Một lần khác Elizabeth gặp tình huống nguy hiểm hơn khi một thích khách xâm nhập điện Buckingham và tiếp cận phòng ngủ của bà. Khi báo chí loan tin rằng Hoàng thân Philip không có mặt lúc ấy, đã có nhiều lời đồn thổi về hôn nhân của hoàng gia.
Một số vụ scandals
Hôn nhân của Thái tử Charles với Diana là sự kiện rất được dư luận quan tâm trước khi hai người ly thân năm 1992, và sau đó ly dị năm 1996. Một năm sau Diana chết trong một vụ tai nạn giao thông tại Paris, truyền thông chỉ trích nữ hoàng nặng nề. Công nương Diana, con dâu của hoàng gia, được quần chúng rất yêu mến và gọi là “Công nương của người dân”.
Nữ hoàng đang ở dinh thự Balmoral, Scotland, cùng Thái tử Charles và hai đứa cháu nội, Hoàng tử William và Hoàng tử Harry, khi xảy ra vụ tai nạn. Trong nhiều ngày, Elizabeth trầm lặng, trong khi cả nước để tang Diana. Công chúng chỉ trích nữ hoàng đã thiếu trách nhiệm.
Người ta còn đồn thổi rằng nữ hoàng không muốn cử hành tang lễ hoàng gia cho Diana, thông tin ấy khiến công chúng càng thiếu thiện cảm hơn với vị quân chủ. Gần một tuần sau khi Diana qua đời, Elizabeth trở về London và có bản tuyên bố chính thức về vị công nương quá cố.
Elizabeth ban đầu cũng phản đối mối quan hệ giữa Charles và Camilla Parker Bowles. Hai người đã hẹn hò nhiều năm trước khi đôi bên gia đình gặp gỡ, nhưng quan hệ của họ chịu nhiều áp lực gia đình, và chỉ qua đi khi Charles cưới Diana. Được biết là một người nệ cổ và trọng nghi thức, về sau nữ hoàng biểu lộ một số dấu hiệu mềm dẻo hơn. Khi Charles và Camilla làm lễ cưới năm 2005, Elizabeth và Hoàng tử Philip không tham dự nghi thức dân sự, thưng tham dự lễ cưới, và có buổi tiếp kiến tại Lâu đài Windsor.
Năm 1992, một người con khác của Elizabeth, Hoàng tử Andrew, dính vào một vụ tai tiếng, sau khi những bức ảnh chụp vợ anh là Sarah Ferguson cùng một người đàn ông khác có quan hệ tình cảm. Cặp đôi đã ly dị sau đó.
Tháng 11/2017, truyền thống nói rằng nữ hoàng có khoảng 13 triệu đô đầu tư nước ngoài. Tin tức đến từ vụ rò rỉ có tên “Paradise Papers” mà một tờ báo Đức thu thập được.
Công tước Lancaster, người nắm giữ tài sản của nữ hoàng, xác nhận rằng một số khoản đầu tư của nữ hoàng nằm ở nước ngoài, nhưng khẳng định tất cả đều hợp pháp.