Ngay từ những thế kỷ đầu tiên, khi Hội Thánh còn non trẻ, một tư tưởng lạ lùng đã len lỏi vào cộng đoàn các tín hữu: Docetism – niềm tin rằng Chúa Giêsu không thật sự mang lấy thân xác con người, và khổ nạn của Ngài chỉ là một “ảo ảnh”.
Tên gọi “Docetism” xuất phát từ tiếng Hy Lạp dokein – có nghĩa là “có vẻ như”, “giả như”. Theo đó, Chúa Giêsu chỉ dường như là người, chứ thực ra không phải người thật.
Đây không chỉ là một quan điểm triết học lập dị. Với các tín hữu thời đó, đó là một mối đe dọa trầm trọng với chính cốt lõi của Tin Mừng.
Gốc rễ triết học
Docetism không mọc lên từ khoảng trống. Nó nảy sinh từ một thế giới bị ảnh hưởng nặng bởi triết lý nhị nguyên Hy Lạp, trong đó tinh thần được coi là tốt lành, còn vật chất – bao gồm cả thân xác – là hạ đẳng, ô uế.
Với những người tin như thế, ý tưởng Thiên Chúa toàn năng lại khoác lấy thân xác bằng xương bằng thịt, lại chịu đói khát, mệt mỏi, thậm chí bị đánh đập và đóng đinh, là điều không thể chấp nhận.
Và thế là họ tìm cách “giải thích lại” Tin Mừng: Chúa Giêsu không thật sự chịu khổ, không thật sự chết, chỉ “có vẻ như vậy” mà thôi.
BÀI LIÊN QUAN:
Một chúa Giêsu ảo ảnh
Nhưng nếu Chúa Giêsu không có thân xác, thì Ngài cũng không chết thật. Và nếu Ngài không chết thật, thì sự sống lại cũng chỉ là tưởng tượng.
“Nếu Đức Kitô đã không sống lại, thì đức tin của anh em là vô ích, và anh em vẫn còn sống trong tội.” – Thánh Phaolô, 1 Côrintô 15:17
Docetism phá hủy toàn bộ đức tin Kitô giáo từ nền tảng.
Nó biến Tin Mừng – vốn là một Sự Kiện lịch sử, thành một câu chuyện thần thoại. Nó biến Chúa Giêsu – Đấng “đã nên giống chúng ta trong mọi sự, ngoại trừ tội lỗi” – thành một ảo ảnh siêu hình, không thể đau, không thể chết, cũng không thể cứu.
Phản ứng của Hội thánh
Các tông đồ và các giáo phụ nhanh chóng nhận ra sự nguy hiểm của dị giáo này. Họ không chỉ bác bỏ, mà còn chiến đấu bằng mọi phương tiện có thể: giảng dạy, viết thư, đối thoại, và tuyên xưng đức tin.
📜 Tân Ước lên tiếng
Ngay trong các thư tín đầu tiên, ta đã thấy dấu vết của cuộc chiến chống lại Docetism:
- 1 Gioan 4:2-3: “Phàm thần khí nào tuyên xưng Đức Giêsu Kitô đã đến trong xác thịt thì bởi Thiên Chúa mà đến… Còn thần khí nào không tuyên xưng Đức Giêsu thì không bởi Thiên Chúa…”
- 2 Gioan 7: “Vì có nhiều kẻ lừa dối đã vào thế gian, những kẻ không tuyên xưng Đức Giêsu Kitô đến trong xác thịt. Đó là kẻ lừa dối và phản Kitô.”
Các tông đồ xem việc chối bỏ thân xác của Chúa Giêsu là một dấu chỉ rõ ràng của tà giáo.
Thánh Ignatius thành Antioch
Ignatius, một môn đệ của thánh Gioan, là một trong những người mạnh mẽ nhất lên án Docetism. Trên đường đi chịu tử đạo ở Rôma khoảng năm 110, ông viết thư cho các giáo đoàn và nhấn mạnh:
“Chúa Giêsu thực sự sinh ra, thực sự chịu khổ hình, thực sự sống lại – không phải chỉ trong tưởng tượng.”
Đối với Ignatius, điều nguy hiểm nhất của Docetism không phải chỉ là học thuyết sai lạc – mà là nó phá hủy lòng yêu mến, khi chúng ta không còn tin rằng Thiên Chúa đã thật sự yêu thương đến nỗi chịu đau khổ vì ta.
Đáp lại bằng lời tuyên xưng
Cuộc chiến chống lại Docetism đã thúc đẩy Hội Thánh hình thành những bản tuyên tín rõ ràng, xác định niềm tin chính thống.
Một bản thánh ca trích trong 1 Timôthê 3:16 được nhiều người xem là câu trả lời chống lại dị giáo này:
“Ngài đã hiện ra trong xác phàm,
Được Thánh Thần minh chứng,
Được các thiên sứ ngắm nhìn,
Được rao giảng giữa muôn dân…”
Sau này, Kinh Tin Kính các Tông Đồ và Kinh Tin Kính Nicea đều nhấn mạnh sự giáng sinh thật sự, đau khổ thật sự, và phục sinh thật sự của Đức Kitô.
Tại sao dị giáo này hấp dẫn
Docetism hấp dẫn với một số người vì nó giải quyết “vấn đề” của một Thiên Chúa bị đóng đinh – điều khiến dân ngoại thời đó cười nhạo.
Nó khiến Tin Mừng trở nên “trí thức hơn”, ít “thô thiển” hơn. Nhưng chính vì vậy, nó phản lại tinh thần khiêm hạ và cứu độ trong Kitô giáo.
Thiên Chúa không đứng xa thế giới đau khổ, mà Ngài bước vào trong nó, mang lấy xác phàm, chia sẻ thân phận con người – để cứu chuộc từ bên trong.
Di sản cảnh báo
Docetism không còn tồn tại dưới tên gọi đó, nhưng tinh thần của nó vẫn còn âm ỉ trong các hình thức “Kitô giáo nhẹ nhàng”, phủ nhận phép lạ, chối bỏ phục sinh, và loại bỏ khía cạnh lịch sử của Tin Mừng.
Mỗi lần Kitô hữu quên rằng Chúa Giêsu là Đấng “làm người thật”, thì Docetism lại sống dậy.
Tóm lại
Docetism cho rằng Thiên Chúa không thể nào chịu đau. Nhưng chính vì Ngài có thể và đã chịu đau vì ta, mà Tin Mừng trở nên sống động.
Không phải chỉ là một câu chuyện tượng trưng. Không phải một huyền thoại triết học. Mà là một sự thật đã xảy ra trong lịch sử:
“Ngôi Lời đã trở nên xác thịt và cư ngụ giữa chúng ta.” (Gioan 1:14)
Và đó là Tin Mừng duy nhất xứng đáng để ta tin, sống, và chết vì nó.
