Ebionism: Chúa Giêsu chỉ là phàm nhân

Ebionism là dị giáo Do Thái Kitô giáo sớm, phủ nhận thần tính của Chúa Giêsu và đòi giữ trọn lề luật Môsê.

Vào những năm đầu của Kitô giáo, khi Hội Thánh còn chưa có kinh điển hoàn chỉnh, chưa có công đồng hay giáo luật, thì ngay giữa cộng đoàn tín hữu đã xuất hiện một phong trào “bảo thủ” – giữ chặt nguồn gốc Do Thái, nhưng lại từ chối thần tính của Chúa Giêsu. Đó chính là Ebionism, một trong những dị giáo sớm nhất và “Do Thái” nhất của Kitô giáo.

Tên gọi Ebionites xuất phát từ tiếng Do Thái ebyon, nghĩa là “người nghèo” – ám chỉ lối sống khổ hạnh, đơn sơ, và sự trung thành tuyệt đối với Lề Luật Môsê. Nhưng cái “nghèo” ở đây không chỉ là của cải – mà còn là cái nhìn nghèo nàn về chính Con Thiên Chúa.

Nội dung

Họ đã tin gì?

1. Giêsu chỉ là một người phàm

Với người Ebionites, Giêsu không phải là Thiên Chúa. Ngài chỉ là một con người bình thường, được Thiên Chúa tuyển chọn vào một thời điểm đặc biệt trong đời – có thể là khi chịu phép rửa – và nhờ sống công chính, Ngài được xức dầu trở thành Đấng Mêsia (Christos).

2. Phủ nhận việc Chúa Giêsu được sinh ra bởi trinh nữ

Ebionites tin rằng Chúa Giêsu được sinh ra hoàn toàn tự nhiên giữa cha mẹ trần thế – không có mầu nhiệm nhập thể, không có quyền năng của Thánh Thần.

3. Từ chối các thư của Thánh Phaolô

Họ xem Thánh Phaolô là kẻ phản bội đạo Do Thái, một kẻ “làm loãng” đức tin bằng việc rao giảng tự do khỏi Lề Luật. Với họ, chỉ Tin Mừng theo Matthêu – viết bằng tiếng Do Thái – mới là Tin Mừng thật.

4. Bắt buộc giữ toàn bộ Lề Luật Môsê

Họ tin rằng người theo Chúa Giêsu vẫn phải giữ trọn luật pháp Do Thái, bao gồm cắt bì, ăn kiêng, giữ ngày Sabát… Không giữ luật là không được cứu.

Một Chúa Giêsu không cứu được ai

Nếu Docetism làm Chúa Giêsu trở thành một “ảo ảnh thần linh” thì Ebionism đi ngược lại: chối bỏ hoàn toàn thần tính của Ngài.

Một Chúa Giêsu chỉ là con người, dù sống tốt đến đâu, cũng không thể mang lấy tội lỗi nhân loại, cũng không thể đánh bại sự chết, và không thể là Đấng Cứu Độ.

Ebionism giữ lại đạo đức, nhưng vứt bỏ mầu nhiệm. Họ giữ lề luật, nhưng đánh mất ân sủng.

BÀI LIÊN QUAN:

Các giáo phụ nói gì?

Các Giáo Phụ như Irênê, Origène và Tertullian đều nhắc đến Ebionites với sự quan ngại và cứng rắn.

Thánh Irênê, trong tác phẩm Chống Lạc Giáo (Adversus Haereses), viết rằng:

“Họ [Ebionites] không chấp nhận sự sinh ra từ đồng trinh, họ tin rằng Chúa Giêsu chỉ là một người như bao người khác… bởi vậy, họ phủ nhận bản tính thần linh của Ngài.”

Origène gọi họ là “những người giả danh theo đạo, nhưng không nhận ra bản chất siêu việt của Đấng Cứu Thế.”

Phản ứng của Hội thánh

Hội Thánh sơ khai đối diện với Ebionism không phải bằng bạo lực, mà bằng lời giảng và lời tuyên xưng đức tin rõ ràng.

Các bản tuyên tín ban đầu – như “Quy tắc đức tin” và sau này là Kinh Tin Kính Nicea – đều nhấn mạnh rõ ràng:

“Tôi tin kính một Chúa Giêsu Kitô… Con Một Thiên Chúa… bởi Chúa Thánh Thần mà người đã nhập thể trong lòng Trinh Nữ Maria, và đã làm người.”

Hội Thánh khẳng định: Chúa Giêsu không chỉ là người tốt, mà là Con Thiên Chúa, đồng bản thể với Chúa Cha, thật sự làm người, thật sự chết và sống lại – để cứu độ chúng ta.

Tại sao Ebionism hấp dẫn?

Với những Kitô hữu gốc Do Thái ở thế kỷ I và II, Ebionism có sức hút lớn vì:

Giữ được sự gắn bó với Lề Luật Môsê và truyền thống dân tộc.
Tránh bị cộng đồng Do Thái xem là “phản đạo”.
Làm cho niềm tin “bớt siêu hình”, dễ hiểu và dễ sống hơn.

Nhưng chính vì muốn làm cho Tin Mừng dễ tiếp nhận hơn, họ lại biến nó thành điều không còn là Tin Mừng nữa.

Sự tàn lụi

Theo thời gian, khi Kitô giáo lan rộng ra ngoài cộng đồng Do Thái, ảnh hưởng của Ebionism suy giảm. Đến thế kỷ thứ IV, phong trào này hầu như biến mất khỏi dòng chính Kitô giáo.

Nhưng tiếng vọng của nó vẫn còn vang đến hôm nay – mỗi khi ai đó coi Chúa Giêsu chỉ là một đạo sư khôn ngoan, một nhà cải cách đạo đức, hay một tấm gương sống tốt – chứ không phải là Đấng Thiên Sai, Con Thiên Chúa hằng sống.