Chưa bao giờ loài người mạnh mẽ như bây giờ. Chúng ta bay ngang trời như chim, trò chuyện từ cách nửa vòng Trái Đất, biến đêm thành ngày chỉ với một công tắc, và chống lại những căn bệnh từng khiến một nửa trẻ em chết yểu.
Tổ tiên ta chắc hẳn sẽ nghĩ đây là ma thuật. Nhưng thay vì ngẩng đầu tự hào, chúng ta lại cúi đầu lo lắng. Chúng ta sống trong một thời đại của kỳ tích – nhưng cũng là thời đại của hoài nghi và sợ hãi.
Khi “tiến bộ” trở thành từ đáng ngờ
Trong thế kỷ 20, “tiến bộ” từng là một lý tưởng cao quý. Nhưng ngày nay, không ít người gọi nó là “ảo tưởng,” “sai lầm,” thậm chí là “thảm họa.”
Họ nhìn lại cuộc cách mạng công nghiệp và thấy ô nhiễm, biến đổi khí hậu, chiến tranh. Họ nhìn vào tăng trưởng kinh tế và thấy bất công, áp lực, khủng hoảng tinh thần.
Tệ hơn, nhiều người trẻ tin rằng nhân loại… sắp diệt vong. Họ không tin tương lai sẽ tốt đẹp hơn. Họ không muốn sinh con. Họ nghĩ mình sống trong “thời cuối cùng.”
Chúng ta không còn mơ về thành phố trên sao Hỏa, năng lượng hạt nhân sạch, hay robot giúp việc nhà. Chúng ta chỉ mong… đừng tệ hơn hiện tại.
Nghi ngờ không sai – nhưng nếu chỉ dừng lại ở nghi ngờ, nó sẽ cản trở hành động.
Khi xã hội mất niềm tin vào tiến bộ, chúng ta bắt đầu dừng xây dựng, hoặc phá những gì đang có. Chúng ta cấm điện hạt nhân, chặn nhà máy điện mặt trời, phản đối nhà ở mới, sợ hãi xe tự lái, và… để yên những hệ thống đang trì trệ.
Tệ hơn, chúng ta không còn dạy thế hệ sau mơ ước. Nếu không có viễn cảnh đáng để sống vì nó, thì không ai còn lý do để sáng tạo, để nghiên cứu, để làm việc chăm chỉ cho ngày mai.
Lý tưởng mới: Tiến bộ vì con người
Đã đến lúc phục hồi niềm tin – không phải một niềm tin mù quáng, mà là niềm tin nhân văn, có trách nhiệm, có mục đích rõ ràng.
Gọi tên nó là gì? Techno-humanism – chủ nghĩa nhân văn công nghệ. Một lý tưởng tin rằng khoa học, kỹ thuật và công nghiệp là tốt khi chúng phục vụ cuộc sống con người, nâng cao phẩm giá, sức khỏe, khả năng lựa chọn và hạnh phúc của chúng ta.
Chúng ta không theo đuổi “phát triển bằng mọi giá.” Không ai muốn sống trong một thế giới lạnh lẽo chỉ toàn máy móc. Nhưng từ chối mọi đổi mới cũng đồng nghĩa với việc bỏ mặc bệnh tật, đói nghèo, bất công.
Techno-humanism nói rằng:
“Tiến bộ thật sự không phải là chạy nhanh, mà là đi đúng hướng – hướng về cuộc sống tốt đẹp hơn cho tất cả.”
Có người quá lạc quan, xem nhẹ những nguy cơ. Nhưng lịch sử cho thấy: tiến bộ luôn đi kèm rủi ro – và điều làm nên sự khác biệt chính là cách ta đối diện và giải quyết chúng.
Chúng ta không nói: “Đừng lo!”
Mà nói: “Đúng, có nguy cơ. Đây là cách ta sẽ kiểm soát nó. Và đây là lý do vì sao vẫn đáng làm.”
Bài Liên Quan
Nền móng của một nền văn hóa tiến bộ
Để xây lại niềm tin, chúng ta cần:
- Những người sáng tạo tìm được ý nghĩa đạo đức trong công việc của mình.
- Những nhà giáo dục, học giả, nhà văn… kể lại câu chuyện tiến bộ theo cách công bằng, sâu sắc và đầy cảm hứng.
- Những người làm chính sách hiểu rằng họ đang giữ vai trò trụ cột cho sự phát triển của xã hội.
- Và tất cả chúng ta – dù là ai – cùng nhau xây nên một nền văn hóa ủng hộ đổi mới, không phải vì đam mê công nghệ, mà vì yêu cuộc sống.
Nếu bạn là nhà khoa học, kỹ sư, nhà sáng lập:
Hãy xem công việc của mình như một hành trình cao quý. Bạn không chỉ tạo ra sản phẩm – bạn đang kiến tạo tương lai.
Nếu bạn là nhà báo, nhà giáo, nghệ sĩ, người viết sách:
Hãy góp phần thắp lại ngọn lửa mơ ước – giúp mọi người thấy điều kỳ diệu có thể xảy ra.
Nếu bạn là người bình thường, sống giữa những ngổn ngang đời sống:
Hãy tin rằng bạn xứng đáng với một tương lai tốt đẹp hơn, và sự tin tưởng ấy chính là bước đầu tiên của tiến bộ.
Bởi vì nếu ta không dám mơ về một ngày mai rực rỡ – thì làm sao ta có thể bước tới đó?
