Võ thuật Nhật Bản, với lịch sử phong phú và đa dạng, không chỉ là kỹ năng chiến đấu mà còn là một triết lý sống, nuôi dưỡng kỷ luật, sự nhanh nhẹn và tinh thần tỉnh thức. Bài viết này sẽ khám phá nguồn gốc, sự phát triển và các loại hình võ thuật tiêu biểu trong 18 môn võ truyền thống của Nhật Bản thời trung cổ, cùng với sự chuyển mình của chúng trong thời hiện đại.
Nguồn gốc và sự phát triển
Võ thuật Nhật Bản bắt nguồn từ nhu cầu chiến đấu và rèn luyện tinh thần của các chiến binh. Nhiều môn võ thuật được du nhập từ Trung Quốc, nơi các nhà sư Phật giáo phát triển các bài tập để duy trì sức khỏe và tăng cường khả năng tập trung khi thiền định. Theo thời gian, các bài tập này được bổ sung kỹ năng sử dụng vũ khí và lan truyền sang Nhật Bản. Ví dụ, kendo, môn võ nhấn mạnh kỹ thuật sử dụng kiếm, có thể đã xuất hiện tại Nhật Bản từ thế kỷ thứ 7. Người Nhật đã bổ sung các loại vũ khí, kỹ năng và yếu tố tâm lý riêng, phù hợp với nhu cầu quân sự và triết lý của họ.
Từ thế kỷ 10 đến thời kỳ trung cổ (1185-1603), các chiến binh, đặc biệt là samurai, không ngừng rèn luyện kỹ năng sử dụng vũ khí và cưỡi ngựa để chuẩn bị cho các cuộc chiến tranh liên miên giữa các lãnh chúa. Vào thời kỳ Edo (1603-1868), các hoạt động luyện tập này được chính thức hóa thành các môn võ thuật như chúng ta biết ngày nay, không chỉ nhằm nâng cao kỹ năng chiến đấu mà còn để rèn luyện kỷ luật, triết lý sống và tinh thần.
Thần sấm và chiến binh Takemikazuchi-no-kami được xem là vị thần bảo hộ của võ thuật Nhật Bản. Nhiều võ đường (dojo) ngày nay vẫn giữ một đền thờ nhỏ dành riêng cho vị thần này, thể hiện sự tôn kính đối với truyền thống.
18 môn võ thuật truyền thống
18 môn võ thuật cổ điển, được gọi chung là bugei juhappan, là tập hợp các kỹ năng mà các chiến binh thời trung cổ rèn luyện. Các võ sĩ thường chỉ chuyên sâu vào một số môn, và các câu lạc bộ huấn luyện thường tập trung vào các nhóm kỹ năng như kiếm thuật, cưỡi ngựa hoặc đấu tay không. Danh sách 18 môn võ bao gồm:
- Cung thuật (kyudo/kyujutsu)
- Kỹ năng sử dụng gậy có gai (mojiri)
- Ném liềm có dây xích (kusarigamajutsu)
- Ném dao (shurikenjutsu)
- Kiếm thuật (kendo/kenjutsu)
- Kỹ năng sử dụng súng (teppo)
- Cưỡi ngựa (bajutsu)
- Nhổ kim (fukumibarijutsu)
- Kỹ năng sử dụng thương dài (naginata jutsu)
- Kỹ năng sử dụng dây thừng (torite)
- Kỹ năng sử dụng kiếm ngắn (tanto)
- Gián điệp (ninjutsu)
- Kỹ năng sử dụng gậy (bojutsu)
- Kỹ năng sử dụng thương (sojutsu)
- Bơi lội (suieiijutsu)
- Rút kiếm (iaijutsu)
- Kỹ năng sử dụng dùi cui (jitte)
- Nhu thuật (judo/jujutsu)
Mỗi môn võ mang một đặc trưng riêng, phục vụ các mục đích khác nhau trên chiến trường và trong đời sống.
Các môn võ thuật tiêu biểu
Cung thuật
Cung tên từng là vũ khí chính của các samurai trong lịch sử sơ khai. Kỹ năng sử dụng cung được rèn luyện thông qua môn kyudo hoặc kyujutsu (con đường của cung). Có hai hình thức cung thuật chính. Hình thức đầu tiên là một sự kiện dân sự trang trọng, nơi phong cách và kỹ thuật của cung thủ đứng yên được đánh giá quan trọng hơn việc bắn trúng mục tiêu. Trong nghi thức này, cung thủ hướng mũi tên lên trời và xuống đất, tượng trưng cho sự hòa hợp giữa trời và đất, trước khi cưỡi ngựa và bắn vào ba mục tiêu tròn cách nhau khoảng 60 mét. Những người bắn trúng cả ba mục tiêu sẽ tiến vào vòng tiếp theo với các mục tiêu nhỏ hơn. Hình thức này, gọi là Yabusame, có từ thế kỷ 11 và vẫn phổ biến ở Nhật Bản ngày nay.
Hình thức thứ hai là bắn cung nhanh trên lưng ngựa, hữu ích hơn trong chiến đấu. Các cung thủ luyện tập trong các trận chiến giả lập, và thậm chí có trường hợp các trận chiến thực được quyết định bởi hai cung thủ cưỡi ngựa đối đầu nhau.
Cung dài từ 1,5 đến 2,5 mét, làm từ gỗ và tre ép, thường được phủ sơn mài. Mũi tên tre có độ dài khoảng 86-96 cm, với ba hoặc bốn lông chim để ổn định đường bay. Dù cung tên từng là vũ khí chủ đạo, nó dần bị thay thế bởi kiếm và sau đó là súng từ cuối thế kỷ 16.
Thương
Thương (yari) là một vũ khí truyền thống quan trọng trong chiến tranh Nhật Bản. Kỹ năng sử dụng thương được rèn luyện qua môn sojutsu. Thương thường có lưỡi hai cạnh sắc bén, dài 30-75 cm, được thiết kế để đâm chứ không phải ném. Một loại thương đặc biệt có lưỡi hình chữ L, dùng để kéo kỵ sĩ địch khỏi ngựa. Tương tự, naginata, một loại vũ khí cán dài với lưỡi đơn, là vũ khí phổ biến của bộ binh, nhưng chỉ trở thành một môn võ riêng từ thế kỷ 17. Đáng chú ý, naginata jutsu là một trong số ít môn võ được cả nam và nữ, đặc biệt là con gái của samurai, luyện tập.
Kiếm
Kiếm (nihonto) mang ý nghĩa đặc biệt trong văn hóa Nhật Bản, xuất hiện trong thần thoại Shinto và là một trong ba bảo vật của hoàng gia. Kỹ năng sử dụng kiếm được rèn luyện qua kendo (con đường của kiếm). Ban đầu sử dụng kiếm thật, sau này kendo chuyển sang dùng kiếm tre (shinai) để giảm nguy hiểm. Kiếm katana truyền thống dài khoảng 60 cm, có lưỡi thép sắc bén và được cầm bằng cả hai tay. Mục tiêu của kiếm thuật là rèn luyện phản xạ và sự tỉnh táo, cần thiết trên chiến trường. Kỹ năng rút kiếm (iaijutsu) cũng là một nghệ thuật riêng, tập trung vào việc chém đối thủ trong một động tác duy nhất với sự nhanh nhẹn và uyển chuyển. Trong kiếm thuật, phòng thủ được nhấn mạnh hơn tấn công, tương tự như các môn võ tay không.
Cưỡi ngựa
Cưỡi ngựa (bajutsu) là kỹ năng quan trọng trong chiến tranh Nhật Bản từ thế kỷ thứ 5. Ngựa Nhật Bản, chủ yếu từ vùng đông bắc hoang dã, nhỏ nhưng khỏe. Các kỵ sĩ sử dụng yên gỗ với bàn đạp hình cốc, giúp họ đứng thẳng để bắn cung và khó bị hất ngã. Ngựa hiếm khi được bọc giáp, nhưng thường được đóng móng và đôi khi mang dép rơm (umagutsu) để giảm tiếng động khi tiếp cận kẻ thù.
Bơi lội
Bơi lội (suieiijutsu) trở thành môn võ phổ biến từ thế kỷ 12, không chỉ là vượt qua vùng nước mà còn phải mang theo vũ khí và di chuyển lặng lẽ, kể cả dưới nước. Kỹ năng này phát triển để đối phó với các lâu đài được bao quanh bởi hào nước rộng, một đặc trưng kiến trúc thời bấy giờ.
Ninja
Ninjutsu là môn võ của các ninja, những chiến binh đặc nhiệm chuyên thực hiện các nhiệm vụ phá hoại, ám sát, do thám và tấn công lâu đài. Ninja được đào tạo từ nhỏ bởi các sensei tại các trường chuyên biệt, thành thạo tất cả các môn võ cổ điển trước khi học các kỹ năng đặc thù như đọc bản đồ, ngụy trang, nhảy qua mái nhà, trói tù binh, pha chế độc dược và sử dụng chất nổ. Vũ khí tiêu biểu của ninja bao gồm ngôi sao ném (shuriken) và móc câu.
Bài Liên Quan
Chuyển mình vào thời hiện đại
Võ thuật Nhật Bản đã vượt ra khỏi chiến trường để trở thành phương pháp rèn luyện thể chất và tinh thần. Judo (con đường của sự mềm dẻo), phổ biến từ thế kỷ 19, phát triển từ jujutsu (kỹ thuật mềm), một môn võ có từ thế kỷ thứ 8. Judo tập trung vào tự vệ, yêu cầu sự nhanh nhẹn và chính xác để tấn công vào các điểm yếu của đối thủ. Karate (tay không), chỉ phổ biến ở Nhật Bản từ thế kỷ 20, và aikido (con đường hòa hợp tinh thần), với kỹ thuật khóa khớp và làm đối thủ bất động, cũng là những môn võ xuất hiện muộn nhưng được yêu thích rộng rãi.
Ngày nay, các môn võ như judo, kendo, karate và aikido không chỉ được luyện tập ở Nhật Bản mà còn trên toàn thế giới, trở thành biểu tượng của sự kỷ luật, tinh thần và văn hóa Nhật Bản.
Kết luận
Võ thuật Nhật Bản là một di sản văn hóa độc đáo, kết hợp giữa kỹ năng chiến đấu, triết lý sống và sự rèn luyện tinh thần. Từ cung thuật đến kiếm thuật, từ cưỡi ngựa đến ninjutsu, mỗi môn võ đều mang một câu chuyện riêng, phản ánh lịch sử và giá trị của đất nước mặt trời mọc. Dù thời đại thay đổi, tinh thần võ thuật Nhật Bản vẫn tiếp tục truyền cảm hứng và định hình cách con người đối mặt với thử thách trong cuộc sống.
