Ngày 27 tháng 2 năm 1933, vụ cháy Reichstag, tòa nhà Quốc hội Đức, đã tạo ra một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử nước Đức. Đây không chỉ là một thảm họa vật chất mà còn là công cụ hoàn hảo để Đảng Quốc xã tận dụng nhằm củng cố quyền lực. Bài viết này sẽ phân tích sự kiện này, từ nguyên nhân, diễn biến đến hậu quả, để làm rõ cách nó dẫn đến việc Adolf Hitler thiết lập một chế độ độc tài toàn diện.
Bối cảnh lịch sử
Sau cuộc bầu cử tháng 11 năm 1932, Đảng Quốc xã (NSDAP) tuy giành được số ghế đáng kể trong Quốc hội Đức nhưng không chiếm đa số. Adolf Hitler được Tổng thống Paul von Hindenburg bổ nhiệm làm Thủ tướng vào tháng 1 năm 1933, trong một chính phủ liên minh. Dù vậy, Hitler không có ý định chia sẻ quyền lực với các đảng phái khác.
Kế hoạch của Đảng Quốc xã là sử dụng mọi phương tiện để đạt được đa số ghế trong cuộc bầu cử tháng 3 năm 1933. Để làm được điều này, họ cần một sự kiện đủ lớn để dấy lên sự sợ hãi trong dân chúng, từ đó biện minh cho các biện pháp khẩn cấp đàn áp phe đối lập. Vụ cháy Reichstag đã trở thành cơ hội vàng cho Hitler thực hiện ý đồ này.
Diễn biến vụ cháy Reichstag
Tối ngày 27 tháng 2 năm 1933, một đám cháy lớn bùng phát tại tòa nhà Quốc hội Đức. Ngọn lửa nhanh chóng lan rộng, phá hủy phòng họp chính và nhiều khu vực xung quanh. Vụ cháy được mô tả như một “lò lửa khổng lồ”, khiến cả mái vòm tòa nhà sụp đổ trong ánh lửa đỏ rực.
Cảnh sát nhanh chóng bắt giữ Marinus van der Lubbe, một người Hà Lan theo chủ nghĩa cộng sản, ngay tại hiện trường. Van der Lubbe thú nhận đã phóng hỏa để phản đối chính quyền Quốc xã, đồng thời khẳng định mình hành động một mình. Tuy nhiên, không phải ai cũng tin vào câu chuyện này.
Các giả thuyết về nguyên nhân vụ cháy:
- Van der Lubbe hành động đơn độc: Một số nhà sử học tin rằng van der Lubbe thực sự chịu trách nhiệm, nhưng những hành động trước đó của ông (như đốt các tòa nhà nhỏ hơn) không đủ để khẳng định ông có thể gây ra vụ cháy lớn như vậy.
- Âm mưu của Đảng Quốc xã: Nhiều ý kiến cho rằng chính Đảng Quốc xã đã dàn dựng vụ cháy, sử dụng lực lượng SA để phóng hỏa và đổ lỗi cho cộng sản. Có cáo buộc rằng các thành viên SA đã lẻn vào tòa nhà qua đường hầm nối từ văn phòng của Hermann Göring, Bộ trưởng Nội vụ.
- Sự trùng hợp: Một giả thuyết khác cho rằng cả van der Lubbe và SA đều phóng hỏa tòa nhà cùng đêm, khiến vụ cháy trở nên nghiêm trọng hơn.
- Tai nạn: Cuối cùng, một số ít cho rằng vụ cháy có thể chỉ là tai nạn, nhưng bằng chứng về hóa chất và xăng tại hiện trường cho thấy khả năng này khó xảy ra.
Mặc dù không có kết luận chính thức về nguyên nhân vụ cháy, Hitler đã nhanh chóng tận dụng sự kiện này để tấn công các đối thủ chính trị.
Hậu quả của vụ cháy Reichstag
Sắc lệnh về Bảo vệ Nhân dân và Nhà nước
Ngày 28 tháng 2 năm 1933, chỉ một ngày sau vụ cháy, Hitler ban hành sắc lệnh khẩn cấp mang tên “Sắc lệnh về Bảo vệ Nhân dân và Nhà nước”. Sắc lệnh này:
- Tạm dừng các quyền cơ bản của công dân Đức, bao gồm tự do ngôn luận, tự do báo chí, và quyền hội họp.
- Cho phép cảnh sát bắt giữ và giam giữ bất kỳ ai mà không cần lệnh tòa án.
- Ban quyền lực rộng rãi cho lực lượng SA và SS để trấn áp các đối thủ chính trị, đặc biệt là phe cộng sản.
Kết quả, hàng nghìn thành viên Đảng Cộng sản Đức (KPD) và các nhà hoạt động cánh tả bị bắt giữ, nhiều người trong số họ bị giam cầm trong các trại tập trung.
Đạo luật Trao quyền (Enabling Act)
Ngày 23 tháng 3 năm 1933, Hitler tiếp tục thúc đẩy thông qua Đạo luật Trao quyền, cho phép ông ban hành luật mà không cần sự phê chuẩn của Quốc hội. Để đảm bảo sự ủng hộ, Đảng Quốc xã đã cấm các đại biểu cộng sản tham gia bỏ phiếu và sử dụng lực lượng SA để đe dọa các nghị sĩ còn lại.
Đạo luật này chính thức chấm dứt nền dân chủ ở Đức và đặt nền móng cho chế độ độc tài toàn trị của Hitler.
Phản ứng của dư luận
Vụ cháy Reichstag là chủ đề gây tranh cãi ngay từ đầu. Đảng Cộng sản cáo buộc Quốc xã dàn dựng vụ cháy để biện minh cho cuộc đàn áp phe cánh tả. Trong khi đó, tuyên truyền của Quốc xã lan truyền mạnh mẽ rằng đây là âm mưu của cộng sản nhằm lật đổ chính quyền.
Người dân Đức, trước nỗi sợ hãi về một cuộc cách mạng cộng sản, phần lớn im lặng hoặc ủng hộ các biện pháp của Hitler. Báo chí nước ngoài chỉ trích vụ đàn áp nhưng không thể can thiệp vào tình hình nội bộ Đức.
Tác động lâu dài
Vụ cháy Reichstag là một bước ngoặt quan trọng trong việc củng cố quyền lực của Hitler. Sự kiện này mở đường cho:
- Chế độ độc tài toàn trị: Hitler nhanh chóng nắm quyền kiểm soát hoàn toàn chính phủ, loại bỏ các đối thủ chính trị và kiểm soát toàn bộ xã hội Đức.
- Holocaust: Cuộc đàn áp cộng sản là bước đầu để Quốc xã triển khai các chính sách diệt chủng, bao gồm thảm họa Holocaust.
- Sự kết thúc của nền dân chủ Weimar: Quốc hội Đức gần như không còn hoạt động từ sau năm 1933, và quyền lực tập trung hoàn toàn vào tay Hitler.
Vụ cháy Reichstag không chỉ là một sự kiện lịch sử gây tranh cãi mà còn là ví dụ điển hình về cách các nhà lãnh đạo độc tài lợi dụng khủng hoảng để củng cố quyền lực. Sự kiện này là lời nhắc nhở về tầm quan trọng của việc bảo vệ dân chủ, chống lại sự lạm dụng quyền lực và không để nỗi sợ hãi chi phối lý trí.
“Bài học lớn nhất từ lịch sử là không bao giờ để nó lặp lại.”
Bài viết này có thể được đăng trên WordPress với các hình ảnh minh họa về tòa nhà Reichstag trước và sau vụ cháy, cùng với chân dung các nhân vật liên quan để tăng tính trực quan và thu hút người đọc.
