Từ khi trở lại Nhà Trắng vào tháng 1, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã mở ra một bước ngoặt trong chính sách đối ngoại: xóa bỏ băng giá với Nga. Nhiều nhượng bộ được đưa ra, với hy vọng chấm dứt cuộc chiến kéo dài hơn ba năm ở Ukraine. Nhưng Kremlin, dù có vẻ sẵn sàng đối thoại, lại không hề có dấu hiệu muốn hạ súng.
Nguyên nhân sâu xa không nằm ở chiến sự. Nó nằm trong lòng nước Nga – nơi chế độ Putin đã biến tấu, biến chiến tranh thành cốt lõi của quyền lực và căn tính quốc gia.
🔥 Từ chiến dịch “đặc biệt” thành cuộc thập tự chinh chống phương Tây
Chiến tranh Ukraine không chỉ là xung đột biên giới. Với Putin, đây là “cuộc chiến với NATO” – một khẩu hiệu ngày càng được lặp đi lặp lại trong các bài phát biểu và chương trình truyền thông nhà nước. Từ 2022, ông bắt đầu siết chặt kiểm soát, đẩy mạnh ý thức hệ siêu bảo thủ, tái cơ cấu toàn bộ nền chính trị và kinh tế Nga hướng tới một xã hội thời chiến.
Putin không còn tìm kiếm chiến thắng rẻ và nhanh chóng. Ông xây dựng một Nga “của những anh hùng và chiến binh,” sẵn sàng trả giá lâu dài cho một chế độ tồn tại trong đối đầu vĩnh viễn với phương Tây.
⚔️ Những người trung thành mới: Từ doanh nhân đến lính đánh thuê
Một trong những bước chuyển rõ rệt nhất là ở tầng lớp tinh hoa. Trước đây, giới doanh nhân và quan chức cao cấp được mặc nhiên tự do làm giàu, miễn là không đụng vào chính trị. Nhưng vụ binh biến của Prigozhin – người đứng đầu lực lượng Wagner – vào tháng 6/2023 đã cho thấy sự rạn nứt trong giới tinh hoa. Không mấy ai bảo vệ Putin, dù Wagner đã chiếm được thành phố chiến lược Rostov và thậm chí dọa tiến về Moscow.
Đáp lại, Kremlin thay đổi chiến lược: loại dần giới kinh doanh cũ, đưa cựu binh, những người trung thành tuyệt đối và không có thế lực riêng, lên nắm quyền. Tầng lớp mới này không chỉ có lòng trung thành, mà còn sống bằng ngân sách chiến tranh – nghĩa là, họ có quyền lợi trực tiếp trong việc duy trì xung đột.
💣 Kinh tế thời chiến và vòng xoáy bất ổn
Với hơn 32% ngân sách quốc gia dành cho quân sự trong năm 2025, nước Nga không còn là nền kinh tế thường dân. Chi tiêu quốc phòng vượt xa tầm kiểm soát, chiêu mộ lính bằng tiền thưởng, trả cho Bắc Triều Tiên hàng tỷ USD để đổi lấy đạn dược và “dịch vụ chiến đấu.”
Cùng lúc đó, thâm hụt ngân sách chồng chất, quỹ dự phòng cạn kiệt, lạm phát phi mã, lãi suất vọt lên 21%, đồng ruble mất giá, thuế tăng, trợ cấp xã hội bị cắt. Mô hình “kinh tế chiến tranh” đang tự bóp nghẹt chính mình.
🧱 Tái cấu trúc xã hội: Một phiên bản Bắc Hàn tại châu Âu?
Song song với chiến tranh kinh tế là một cuộc cải tổ ý thức hệ. Từ cuối 2023, Putin ngừng gọi chiến tranh Ukraine là “chiến dịch đặc biệt” và công khai định nghĩa đó là “cuộc chiến vĩnh viễn với phương Tây.” Elites cũ – những người làm giàu từ thập niên 1990 – bị gọi là “kẻ vắt sữa tổ quốc.” Người được vinh danh nay là “công nhân và chiến binh.”
Các chương trình như “Thời đại Anh hùng” đưa cựu binh vào các chức vụ lãnh đạo địa phương. Những tập đoàn như Wildberries, Rusagro, Rolf… lần lượt bị quốc hữu hóa hoặc “bị chuyển nhượng” cho phe thân Kremlin. Không còn quan trọng bạn có trung thành hay không, trừ khi bạn có “lối vào nội bộ” với Putin.
🏰 Thành trì bị bao vây – và dân chúng bị cô lập
Putin không chỉ cải tổ kinh tế và tầng lớp lãnh đạo. Ông đang dựng nên một quốc gia đóng kín – với hệ thống kiểm duyệt khắc nghiệt, bắt giữ hàng loạt tù chính trị, triệt tiêu truyền thông độc lập. Các học thuyết như Juche của Bắc Hàn – với tinh thần “tự lực tự cường” – đang dần được lồng ghép vào tư duy của nhà nước Nga hiện đại.
Nếu thành công, Nga có thể trở thành một quốc gia quân phiệt như Bắc Hàn, nhưng lớn hơn, mạnh hơn và nguy hiểm hơn nhiều.
🧨 Phương Tây: Còn kịp cứu nước Nga?
Hiện giờ, phương Tây vẫn đang tập trung vào một điều: kết thúc chiến sự. Nhưng một thỏa thuận hòa bình, nếu giúp Putin “tuyên bố chiến thắng,” có thể giữ ông ta tại vị lâu hơn. Và đó là công thức dẫn tới thảm họa.
Giới tinh hoa Nga – những người mất quyền lực, tài sản, và không còn được bảo vệ – có thể trở thành nhân tố thay đổi cuộc chơi. Nhưng họ sẽ không hành động nếu không thấy viễn cảnh thay đổi là khả thi và an toàn. Phương Tây cần đưa ra một chiến lược rõ ràng: vừa trừng phạt, vừa mở lối thoát – không cho chế độ Putin thêm oxy, nhưng cũng không dồn người Nga vào tuyệt vọng.
⏳ Đồng hồ đang điểm
Nếu không có thay đổi mạnh mẽ từ phương Tây, nước Nga sẽ tiếp tục trượt dài về mô hình quân phiệt, khép kín và hiếu chiến. Một đồng minh tự nhiên của Trung Quốc. Một Bắc Triều Tiên với đầu đạn hạt nhân gấp trăm lần. Một chế độ sống nhờ chiến tranh, và sẽ không ngừng gây chiến.
Thế giới cần chuẩn bị cho điều đó. Hoặc can đảm thay đổi nó – trước khi quá muộn.
