Sicilia cuối thế kỷ 2 trước Công nguyên là một hòn đảo sục sôi giận dữ. Dù cuộc nổi dậy của “vua nô lệ” Eunus ba mươi năm trước đã bị dập tắt trong biển máu, nhưng giấc mơ tự do không chết. Những xiềng xích của La Mã, tàn bạo và ngạo mạn, vẫn giam hãm hàng chục ngàn con người – và một lần nữa, nỗi uất hận ấy lại bùng lên thành lửa.
Khi La Mã quay lưng…
Năm 132 TCN, La Mã tuyên bố đã dẹp yên cuộc nổi dậy nô lệ lần thứ nhất. Nhưng thật ra, họ chỉ dập tắt được ngọn lửa, chứ không tiêu diệt được đốm than âm ỉ trong lòng Sicilia. Những chủ nô vẫn hành hạ người nô lệ như súc vật. Chính quyền trung ương chẳng hề cải tổ. Và những người bị áp bức, một lần nữa, không còn gì để mất.
Trong khi đó, ở chính mẫu quốc La Mã, biến động cũng không ngừng. Vào năm 105 TCN, liên minh các bộ tộc Celt và German từ phía bắc đang đe dọa lãnh thổ La Mã. Sau hàng loạt thất bại, một tướng tài đang nổi lên: Gaius Marius. Khi ông ra lệnh tuyển binh từ các nước đồng minh, vua Bithynia thẳng thừng từ chối, nói rằng đàn ông của họ đều đang làm nô lệ trong lãnh thổ La Mã.
Cái tát ngoại giao này khiến Thượng viện La Mã phải vội vã ban hành sắc lệnh: công dân các quốc gia đồng minh không được phép bị làm nô lệ. Trên đảo Sicilia, thống đốc Publius Licinius Nerva đã giải phóng 800 người nô lệ – nhưng ngay lập tức bị giới chủ nô phản đối dữ dội. Nerva chùn bước, ngừng thi hành sắc lệnh. Và điều tất yếu xảy ra: những người nô lệ đứng lên.
Salvius – vị vua được thần linh chọn
Cuộc nổi dậy bùng phát. Từ những nhóm nhỏ lẻ ban đầu, quân nô lệ nhanh chóng mở rộng khi chiếm được kho vũ khí và giết chết lính La Mã. Giữa những tiếng hô tự do và tiếng sắt thép va chạm, một hội đồng được lập nên. Và họ chọn Salvius làm vua.
Salvius – một người biểu diễn thổi sáo và tiên tri – có vẻ như nối gót người tiền nhiệm Eunus. Như Eunus từng làm mình phun lửa để chứng tỏ được thần linh chọn, Salvius cũng khiến đám đông tin vào khả năng giao tiếp với thần thánh của mình. Ông được phong vương và lấy hiệu là Tryphon – cái tên từng thuộc về một vị vua Seleucid ở Syria, như cách nhấn mạnh rằng cuộc khởi nghĩa này có chính nghĩa và tầm vóc một vương quốc thực thụ.
Tryphon không đơn độc. Một người tên Athenion, từng là nô lệ xứ Cilicia và cũng là nhà chiêm tinh, được phong làm tướng. Athenion lập tức thể hiện tài thao lược và chiêu mộ, khiến quân đội ngày càng hùng mạnh.
Khi vương quốc nô lệ đứng vững
Salvius – giờ là Tryphon – lập đô tại thành phố Triocala. Từ nơi ấy, ông và Athenion mở rộng ảnh hưởng ra vùng nông thôn, chiếm giữ gần như toàn đảo. Quân nô lệ lúc cao điểm có đến 40.000 người. Nhưng rồi, cũng như bao vương quốc sơ khai khác, sự bất đồng bắt đầu len lỏi.
Tryphon nghi kỵ Athenion – người ngày càng được quân lính tôn sùng. Có lời đồn rằng Athenion từng tiên tri rằng mình sẽ làm vua Sicilia. Và thế là Tryphon ra tay: ông bắt giữ tướng của mình, hòng kiểm soát phe cánh riêng kia. Nhưng điều này chỉ khiến kỷ cương tan vỡ, những đội quân vốn trung thành với Athenion bắt đầu cướp bóc và đốt phá.
Trong khi đó, La Mã không thể tiếp tục làm ngơ. Quân đội mới dưới trướng Lucius Licinius Lucullus được đưa tới Sicilia. Sau nhiều lần giao tranh, Tryphon buộc phải thả Athenion, cho ông chỉ huy cuộc phản công.
Cuộc chiến giữa quân nô lệ và Lucullus diễn ra ác liệt. Tưởng như nô lệ sắp thắng, nhưng khi tin lan rằng Athenion đã chết (một tin sai), Tryphon hoảng sợ và ra lệnh rút lui. Sai lầm chí mạng ấy khiến lực lượng tan rã, tinh thần suy sụp.
Kết thúc vương quốc nô lệ
Lucullus không tiêu diệt hoàn toàn được vương quốc nô lệ, nhưng ông sắp đặt mọi thứ cho cuộc vây hãm cuối cùng. Thế rồi, bất ngờ bị triệu hồi về La Mã, ông phá huỷ mọi công trình quân sự và mang toàn bộ binh lính đi, để lại kẻ kế nhiệm tay trắng. Hành động đầy hằn học ấy chỉ làm trì hoãn kết cục.
Salvius – vua Tryphon – chết không lâu sau. Athenion lên ngôi và tiếp tục dẫn dắt cuộc chiến. Năm 102 TCN, ông đập tan quân đội của thống đốc mới Gaius Servilius. Nhưng giấc mơ chỉ còn lại trong chốc lát. La Mã đưa thêm một đoàn quân mới, do Manius Aquillius chỉ huy. Lúc này, hy vọng đã tắt.
Quân La Mã chiếm được Triocala nhờ phản bội. Thành phố bị thiêu rụi. Hàng ngàn người nô lệ, kể cả phụ nữ và trẻ em, bị tàn sát. Athenion được cho là đã tử chiến cùng Aquillius – một cái chết bi hùng, khép lại chương cuối của vương quốc nô lệ.
Hồi ức về một giấc mơ
Cuộc khởi nghĩa nô lệ lần hai ở Sicilia – dù thất bại – vẫn để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử. Những người như Eunus, Salvius hay Athenion có thể không thành công trong việc xây dựng một nhà nước tự do, nhưng họ đã cho cả thế giới thấy rằng khát vọng tự do không bao giờ bị dập tắt hoàn toàn.
Và tại những đỉnh đồi cháy nắng Sicilia, nơi từng vang lên tiếng sáo thần thánh của Salvius, vẫn còn đó lời thì thầm của tự do – lời thì thầm mà La Mã dù cố gắng thế nào, cũng không thể dập tắt mãi mãi.