Tối ngày 21/7/1973, tại thị trấn yên bình Lillehammer (Na Uy), một đôi vợ chồng đi bộ về nhà sau khi xem phim. Người phụ nữ mang thai bảy tháng, đi chậm rãi thì bất ngờ một chiếc Volvo màu xám dừng lại gần đó. Hai tay súng của Mossad – cơ quan tình báo đối ngoại Israel – bước xuống và bắn người đàn ông vào ngực và đầu, rồi nhanh chóng bỏ đi.
Người bị giết hôm đó là Achmed Bouchiki, một nhân viên phục vụ kiêm lao công gốc Maroc. Ngoài việc có ngoại hình giống với kẻ bị tình nghi là khủng bố Ali Hassan Salameh, ông hoàn toàn không liên quan gì đến chủ nghĩa khủng bố Trung Đông. Mossad ban đầu tưởng rằng họ vừa đạt một thắng lợi lớn trong khuôn khổ Chiến dịch Cơn thịnh nộ của Chúa – một chiến dịch trả đũa do chính phủ Israel phát động sau vụ thảm sát Thế vận hội Munich 1972, khi nhóm khủng bố Palestine “Tháng Chín Đen” bắt cóc rồi sát hại 11 vận động viên Israel. Nhưng thay vì tiêu diệt kẻ chủ mưu được cho là đứng sau vụ Munich, họ lại phạm phải một trong những sai lầm tệ hại nhất lịch sử Mossad, dẫn đến vụ bê bối quốc tế mang tên “Sự kiện Lillehammer”.
Thông tin sai lầm từ mạng lưới tình báo châu Âu
Vụ ám sát được phê duyệt vội vàng, chỉ dựa trên một tấm ảnh Ali Hassan Salameh. Các điệp viên Mossad đã đưa tấm ảnh đó cho Bouchiki xem, rồi quyết định ám sát ông. Điều đáng nói: tấm ảnh này do MI5, cơ quan tình báo nội địa Anh, cung cấp.
Từ năm 1971, Mossad và MI5 cùng tham gia Câu lạc bộ Berne, một nhóm chia sẻ tình báo bí mật do lãnh đạo tám cơ quan tình báo nội địa Tây Âu lập ra năm 1969. Trong thập niên 1970, nhóm này vận hành một kênh liên lạc mật mã có tên mã “Kilowatt”, kết nối trực tiếp 18 cơ quan, bao gồm cả Mossad và FBI.
Khoảng 40.000 tài liệu Kilowatt hiện đã được giải mật và lưu trữ tại Thụy Sĩ, cho thấy các thành viên đã chia sẻ khối lượng khổng lồ thông tin về người Palestine. Điều này không chỉ giúp ngăn chặn âm mưu khủng bố, mà còn hỗ trợ Mossad tiến hành các vụ ám sát bí mật.
Ban đầu, các đối tác châu Âu giúp Mossad xác định nghi phạm khủng bố mà không hề biết Israel có ý định giết họ. Sau mỗi vụ ám sát ở châu Âu, cơ quan tình báo sở tại lại gửi báo cáo cho Câu lạc bộ Berne, chia sẻ chi tiết điều tra cảnh sát và cập nhật tiến trình.
Châu Âu “làm ngơ” trước các vụ giết người của Mossad
Điều đáng chú ý là các cơ quan như DST của Pháp hay SID của Ý sẵn sàng gửi báo cáo cảnh sát cho chính Mossad – thủ phạm gây án. Đây là thông điệp rõ ràng rằng châu Âu sẵn sàng “làm ngơ” để Mossad loại bỏ người Palestine ngay trên đất họ.
Ví dụ, sau vụ ám sát Mohamed Boudia – nhân vật chủ chốt của phong trào khủng bố Palestine – bằng bom xe ở Paris tháng 6/1973, DST gửi báo cáo cho các đối tác châu Âu và Israel. Báo cáo đưa ra nhiều giả thuyết, từ tai nạn nổ bom đến mâu thuẫn nội bộ Palestine, nhưng tuyệt nhiên không nhắc đến Mossad – dù báo Le Monde hôm sau đã chỉ đích danh Israel.
Thực tế, tình báo Thụy Sĩ đã góp phần quan trọng trong việc theo dõi Boudia: nắm lịch trình, bí danh, địa chỉ ở Paris, và cả thông tin về chiếc xe ông lái – để Mossad gài bom. Điều này cho thấy: “Cơn thịnh nộ của Chúa” không chỉ là chiến dịch của Israel, mà còn là sản phẩm của sự hợp tác ngầm từ nhiều cơ quan châu Âu.
Sự kiện Lillehammer và khủng hoảng ngoại giao
Sau thảm kịch Lillehammer, chiến dịch tạm ngừng vài năm. Vụ án và phiên tòa công khai với sáu điệp viên Mossad gây ra làn sóng phẫn nộ quốc tế, khiến quan hệ Israel – châu Âu rạn nứt.
Tòa án Na Uy tháng 2/1974 tuyên Mossad chịu trách nhiệm giết người. Năm trong số sáu đặc vụ nhận án tù từ 1 đến 5,5 năm. Nhưng chỉ sau 22 tháng, tất cả đều được tha bổng – nhiều khả năng nhờ một thỏa thuận ngầm Israel–Na Uy.
Trong khi đó, các nước Tây Âu khác vẫn thể hiện sự “đoàn kết” với Israel. Năm 1974, khi PLO yêu cầu điều tra lại các vụ ám sát chưa được giải quyết ở Pháp và Ý, cả hai chính phủ đều phớt lờ. Trong các trao đổi Kilowatt, sự hợp tác vẫn tiếp tục bình thường, bất chấp ngoại giao căng thẳng và sự thật rằng tình báo châu Âu đã tiếp tay cho Mossad giết người.
Một “trật tự an ninh song song”
Các hồ sơ Kilowatt hé lộ một thực tế: tồn tại một trật tự an ninh song song. Ngoài tầm kiểm soát của công chúng và chính trị, các cơ quan tình báo có thể theo đuổi chương trình nghị sự riêng.
Ví dụ, trong khi MI5 hằng ngày chia sẻ thông tin về người Palestine cho Mossad, chính phủ Anh dưới thời thủ tướng Edward Heath lại theo đuổi chính sách Trung Đông chỉ trích Israel. Trong Chiến tranh Yom Kippur 1973, Heath từ chối cung cấp linh kiện xe tăng và cấm máy bay Mỹ chở hàng tiếp tế cho Israel hạ cánh. Chính sách chính thức của Anh từ đầu thập niên 1970 là tạo cho người Palestine “một tư cách chính trị” để họ có vị thế trong các thỏa thuận hòa bình – dù không nhắc đến việc lập nhà nước độc lập.
Nhưng khi hành động có thể giữ bí mật và dễ chối bỏ, các cơ quan tình báo sẵn sàng bỏ qua mọi ràng buộc chính trị hay đạo đức. Và chính điều đó đã khiến những vụ ám sát như Lillehammer xảy ra.
