Hera
Hera (tên La Mã: Juno) là vợ của thần Zeus và là nữ hoàng của các vị thần Hy Lạp cổ đại. Bà đại diện cho hình mẫu người phụ nữ lý tưởng, là nữ thần hôn nhân và gia đình, đồng thời che chở phụ nữ khi sinh nở. Hera luôn chung thủy với Zeus, nhưng bà nổi tiếng bởi tính ghen tuông và sự trả thù khốc liệt, đặc biệt nhắm vào những người tình của chồng và con cái ngoài giá thú của ông.
Quan hệ gia đình
Trong thần thoại Hy Lạp, Hera là con gái của Cronus và Rhea, là mẹ của Ares (thần chiến tranh), Hebe (nữ thần tuổi trẻ) và Eileithyia (nữ thần sinh nở), tất cả đều do bà sinh với Zeus. Ngoài ra, Hera còn tự mình sinh ra Hephaistos (thần rèn luyện kim loại) để trả đũa việc Zeus cũng từng một mình sinh ra Athena.
Tuy vậy, Hera lại ném Hephaistos khỏi đỉnh Olympus vì chê ông xấu xí. Khi rơi xuống đất, Hephaistos trở nên què quặt. Một số truyền thuyết khác kể rằng chính Zeus đã ném Hephaistos đi vì tật nguyền. Dù thế nào, Hephaistos vẫn mang hận với mẹ và thậm chí giam cầm Hera trong một chiếc ngai đặc biệt. Chỉ khi Hera hứa gả Aphrodite cho ông, Hephaistos mới chịu giải thoát.
Sự phản bội của Zeus
Hera liên tục phải đối mặt với sự không chung thủy của Zeus và bà thường trả thù rất nhanh chóng.
Một trong những nạn nhân nổi tiếng là nữ thần Leto. Hera thề sẽ nguyền rủa bất kỳ vùng đất nào dám cho Leto – lúc đó đang mang thai – trú ẩn. Chỉ sau nhiều tháng lang bạt, Leto mới tìm được đảo Delos để sinh hạ Apollo. Ngay cả lúc đó, Hera còn sai con gái Eileithyia kéo dài cơn đau đẻ đến chín tháng.
Một câu chuyện khác rất phổ biến xoay quanh Hera, Zeus và Io. Có truyền thuyết nói Hera biến Io – nữ tư tế của mình và là công chúa xứ Argos – thành bò cái để ngăn Zeus tán tỉnh. Một số dị bản lại cho rằng chính Zeus biến Io thành bò trắng để lén gặp gỡ hoặc đánh lừa Hera rằng mình không hề để ý đến cô. Nhưng Hera vẫn phát hiện ra, liền bắt con bò và giao cho Argos – quái vật trăm mắt – canh giữ. Sau đó Zeus sai Hermes ru ngủ rồi giết Argos. Để tưởng nhớ, Hera đặt 100 con mắt của Argos lên cánh chim công. Không dừng lại ở đó, bà còn sai một con nhặng dai dẳng quấy rầy Io khắp nơi.
Nạn nhân khác là Semele, người bị Hera lừa khiến nàng yêu cầu Zeus hiện hình với toàn bộ thần uy, và Semele đã chết ngay tức khắc khi nhìn thấy. Callisto – một tình nhân khác của Zeus – bị Hera biến thành gấu và giao cho Artemis săn đuổi. Thương xót, Zeus sau này đưa Callisto lên trời thành chòm sao Gấu Lớn.
Trong số những kẻ chịu hậu quả nặng nề nhất từ cơn ghen của Hera có Hercules – con trai của Zeus và Alkmene. Hera trì hoãn ngày sinh để Eurystheus (anh họ của Hercules) giành ngôi vua Tiryns, sai hai con rắn đến giết Hercules lúc còn nằm nôi, khiến ông phát điên giết vợ con mình, rồi ép Eurystheus đặt ra 12 kỳ công hiểm nguy với hy vọng ông sẽ bỏ mạng. Bà còn phái thủy quái Hydra tàn phá quê hương Hercules, xúi giục nữ chiến binh Amazon chống lại ông khi đi tìm đai của Hippolyta, và tạo ra những quái thú khủng khiếp như sư tử Nemea hay rồng Ladon canh giữ táo vàng của thần.
Ngược lại, có một anh hùng nhận được sự ưu ái của Hera – đó là Jason, thủ lĩnh nhóm Argonaut đi tìm Bộ lông cừu vàng. Trước kia, Jason từng vô tình giúp đỡ Hera (lúc bà giả dạng bà lão muốn qua sông dữ), nên Hera hứa sẽ luôn phù hộ ông khi nguy nan.
Hai kẻ khác từng toan quyến rũ Hera cũng nhận hình phạt khủng khiếp: Ixion bị trói vào bánh xe quay vĩnh viễn dưới địa ngục Hades, còn Tityos bị xiềng vào đá để kền kền rỉa gan mỗi ngày.
Hera trong cuộc Chiến thành Troy
Trong Iliad của Homer, Hera là một trong những nhân vật chính, kiên quyết đứng về phía quân Hy Lạp và âm mưu cùng các vị thần khác để hủy diệt thành Troy. Nguyên nhân bắt nguồn từ việc hoàng tử Paris từng chấm Aphrodite là nữ thần đẹp nhất thay vì Hera.
Trong Iliad, Hera thường được miêu tả là “cánh tay trắng”, “mắt bò”, hay “Hera của Argos”. Nhà thơ Hesiod trong Thần phả (Theogony) cũng gọi bà là “Hera của Argos” và thường xuyên tôn xưng là “nữ thần mang đôi dép vàng”.
Nơi thờ phụng Hera
Hera giữ vai trò quan trọng trong tôn giáo Hy Lạp. Bà là vị thần bảo hộ thành Argos, nơi có đền thờ Hera từ thế kỷ 8 TCN. Tại Olympia, một ngôi đền được xây từ năm 650–600 TCN. Tiryns cũng là trung tâm thờ tự Hera từ thế kỷ 7 TCN. Đảo Samos – theo một số truyền thuyết là nơi bà chào đời – đã thờ Hera từ thời Mycenaean (thế kỷ 16 TCN). Đến thế kỷ 8 TCN, Samos trở thành trung tâm thờ tự lớn kéo dài tới tận thời La Mã.
Tại Elis, Hera được tôn kính đặc biệt, hình ảnh của bà còn xuất hiện trên tiền xu thế kỷ 5–4 TCN. Khắp Hy Lạp, người ta tổ chức các cuộc thi thể thao dành cho nữ – gọi là Heraia – để vinh danh bà, cùng những lễ hội hôn nhân hằng năm tái hiện cuộc hôn lễ của Zeus và Hera.
Hera trong nghệ thuật
Là một trong những vị thần quan trọng nhất, Hera thường xuyên xuất hiện trong nghệ thuật Hy Lạp, đặc biệt trên gốm vẽ đỏ và đen ở Athens. Tuy nhiên, vì không có biểu tượng riêng biệt, bà thường khó phân biệt với các nữ thần khác. Hera thường được khắc họa ngồi trên ngai, đội vương miện (polos), cầm vương trượng, hoặc phủ khăn cô dâu. Đôi khi bà cầm quả lựu – biểu tượng truyền thống của sự sinh sôi.
Các biểu tượng gắn liền với Hera gồm: chim công (niềm kiêu hãnh), chim cu cu (hình dạng Zeus từng hóa thân để quyến rũ Hera), và hoa huệ. Người ta còn kể rằng bà nuôi cả chim công và chim cu cu trên đỉnh Olympus.
Hera trong văn hóa La Mã
Trong văn hóa La Mã, Hera sống tiếp với tên gọi Juno, chủ yếu đại diện cho giá trị gia đình và hôn nhân thủy chung, thay vì sự ghen tuông báo thù. Juno là một trong ba vị thần quan trọng nhất của La Mã, cùng với Jupiter và Minerva, và còn được xem là nữ thần bảo hộ thành Rome.
Tháng Sáu – mang tên bà – là thời điểm được coi là cát lợi nhất để kết hôn trong văn hóa La Mã. Hằng năm, người La Mã tổ chức lễ hội Matronalia để tôn vinh Juno, đặc biệt dành cho những người vợ và bà mẹ.
