Trước khi những tòa tháp kính lấp lánh thống trị đường chân trời, các tòa nhà chọc trời đầu tiên đã mở ra kỷ nguyên mới với đá, thép và khát vọng vươn cao. Dưới đây là 10 công trình tiên phong đã định hình diện mạo các thành phố mãi mãi.
1. Tòa nhà Ames, Boston, Massachusetts (1893)
Nằm tại số 1 Court Street ở Boston, Massachusetts, tòa nhà Ames là biểu tượng cho sự tiến hóa kiến trúc của thành phố. Hoàn thành vào năm 1893, công trình này do hãng Shepley, Rutan và Coolidge thiết kế theo phong cách Richardsonian Romanesque. Với 14 tầng, đây từng là tòa nhà cao nhất Boston khi khánh thành, được xem là nhà chọc trời đầu tiên của thành phố.
Tòa nhà được ủy thác bởi nhà công nghiệp Frederick Lothrop Ames, nổi bật với mặt tiền bằng đá granite và sa thạch, trang trí các vòm lớn cùng họa tiết chạm khắc tinh xảo. Đây cũng là công trình tường chịu lực bằng gạch cao thứ hai thế giới lúc bấy giờ, chỉ sau tòa Monadnock ở Chicago.
Ban đầu là không gian văn phòng, Ames được chuyển thành khách sạn boutique cao cấp vào năm 2009, rồi được Đại học Suffolk mua lại vào năm 2020 để làm ký túc xá sinh viên. Dù nội thất không mở cửa cho công chúng, mặt tiền vẫn là điểm nhấn lịch sử thu hút những ai yêu kiến trúc và lịch sử Boston.
2. Tòa nhà Manhattan, Chicago, Illinois (1891)
Tọa lạc tại 431 South Dearborn Street, Chicago, tòa nhà Manhattan do kiến trúc sư William Le Baron Jenney thiết kế và xây dựng từ 1889 đến 1891. Với 16 tầng, đây là tòa nhà cao nhất thế giới khi hoàn thành và là nhà chọc trời lâu đời nhất còn tồn tại với khung thép hoàn toàn.
Thiết kế độc đáo với các cửa sổ lồi giúp tối ưu ánh sáng tự nhiên, mặt tiền kết hợp đá granite ở tầng dưới và gạch ở các tầng trên để giảm tải trọng cho khung thép bên trong. Jenney còn thêm các yếu tố kết cấu để chống lắc do gió, đánh dấu bước tiến lớn trong thiết kế nhà cao tầng.
Ngày nay, Manhattan vẫn là không gian văn phòng thương mại, nằm trong khu Printing House Row lịch sử của Chicago, mang đến cái nhìn sâu sắc về di sản kiến trúc thành phố.
3. Tòa nhà Old Chronicle, San Francisco, California (1889)
Nằm tại 690 Market Street, San Francisco, tòa nhà Old Chronicle (hay còn gọi là de Young Building) được hoàn thành vào năm 1889 bởi hãng Burnham và Root theo phong cách Richardsonian Romanesque. Cao 10 tầng với tháp đồng hồ vươn tới 66 mét, đây là công trình cao nhất bờ Tây nước Mỹ lúc bấy giờ và là nhà chọc trời đầu tiên của San Francisco.
Được ủy thác bởi M. H. de Young, chủ báo San Francisco Chronicle, tòa nhà này là trụ sở báo chí trong khu “Newspaper Row”. Sau hỏa hoạn năm 1905 và trận động đất năm 1906, nó được kiến trúc sư Willis Polk tái xây dựng. Đến năm 2004, công trình được khôi phục và chuyển thành Ritz-Carlton Club and Residences, giữ gìn nét đẹp lịch sử trong khi mặt tiền vẫn là minh chứng cho sự kiên cường của thành phố.
4. Tòa nhà New York Times (41 Park Row), New York City (1889)
Tòa nhà tại 41 Park Row, Manhattan, từng là trụ sở của The New York Times. Ban đầu xây năm 1858, đến năm 1889, nó được kiến trúc sư George B. Post tái thiết thành công trình 13 tầng theo phong cách Romanesque Revival. Việc xây dựng diễn ra mà không gián đoạn hoạt động của tờ báo, thể hiện kỹ thuật tiên tiến thời bấy giờ.
Sau khi The New York Times chuyển đến One Times Square năm 1905, tòa nhà được cải tạo và Đại học Pace mua lại vào năm 1951 để sử dụng cho mục đích học thuật. Ngày nay, nó là di tích lịch sử, góp phần vào khu Fulton–Nassau Historic District, với mặt tiền đẹp mắt lưu giữ ký ức về thời kỳ báo chí vàng son.
5. Tòa nhà Wilder, Rochester, New York (1888)
Hoàn thành từ 1887-1888, tòa nhà Wilder 11 tầng tại Rochester là nhà chọc trời hiện đại đầu tiên của thành phố. Do Warner & Brockett thiết kế theo phong cách Romanesque biến thể, công trình từng có các tháp nhọn ở góc mái, nay đã bị gỡ bỏ.
Điểm nhấn là hệ thống ống gửi thư do James Goold Cutler sáng chế, lắp đặt trong tòa nhà và hiện là ví dụ lâu đời nhất còn sót lại sau khi tòa Elwood bị phá năm 1965. Hiện tại, Wilder vẫn là không gian văn phòng sôi động tại trung tâm Rochester, mang giá trị lịch sử và kiến trúc đặc trưng.
6. Tòa nhà Rookery, Chicago, Illinois (1888)
Nằm tại góc LaSalle và Adams Streets, Chicago, Rookery được Daniel Burnham và John Wellborn Root hoàn thành năm 1888. Kết hợp tường gạch và khung thép, đây là bước ngoặt trong kiến trúc hiện đại. Tên “Rookery” xuất phát từ khu đất từng là tòa thị chính tạm, nơi chim và chính trị gia tụ tập.
Điểm nổi bật là sân ánh sáng trung tâm, được Frank Lloyd Wright cải tạo năm 1905 với đá cẩm thạch trắng, hoa văn Ba Tư và đèn chùm đồng. Root còn sáng tạo nền móng “grillage” bằng thép và bê tông để chống lún trên đất yếu của Chicago. Ngày nay, Rookery là không gian văn phòng và điểm tham quan, được công nhận là di sản quốc gia.
7. Tòa nhà Sun, Washington, DC (1887)
Tại 1317 F Street NW, Washington, DC, tòa nhà Sun do Alfred B. Mullett thiết kế từ 1885-1887, ban đầu là văn phòng của The Baltimore Sun. Cao 9 tầng với khung thép tiên phong, mặt tiền khắc họa mặt trời và hoa hướng dương – ví dụ sớm về thương hiệu doanh nghiệp qua kiến trúc.
Tòa nhà từng lắp thang máy hơi nước, sau nâng cấp thành thủy lực và điện. Qua thời gian, nó là nơi làm việc của luật sư Woodrow Wilson và FBI dưới thời J. Edgar Hoover. Được liệt kê vào Sổ Đăng ký Quốc gia năm 1985, Sun vẫn là biểu tượng lịch sử của thủ đô.
Bài Liên Quan
8. Chung cư Osborne, New York City (1885)
Nằm tại 205 West 57th Street, Manhattan, Osborne được xây từ 1883-1885 bởi James Edward Ware theo phong cách Romanesque Revival. Cao 11-15 tầng, mặt tiền bằng đá nâu thô cùng sảnh nội thất lộng lẫy với tường khảm, đây là một trong những chung cư xa xỉ đầu tiên của New York.
Do nhà thầu Thomas Osborne đầu tư, tòa nhà từng gặp khó khăn tài chính trước khi thuộc về gia đình Taylor năm 1889. Gần Carnegie Hall và Central Park, Osborne ngày nay là hợp tác xã dân cư, được công nhận là di tích thành phố năm 1991.
9. Khách sạn Chelsea, New York City (1884)
Tại 222 West 23rd Street, Manhattan, Hotel Chelsea được xây từ 1883-1884 bởi Philip Hubert theo phong cách Queen Anne Revival và Victorian Gothic. Cao 12 tầng với gạch đỏ và ban công sắt rèn, đây từng là tòa nhà cao nhất New York.
Chuyển thành khách sạn năm 1905, Chelsea trở thành nơi hội tụ của nghệ sĩ như Mark Twain, Bob Dylan, và Andy Warhol. Nhiều sự kiện nổi bật gắn liền với nó, từ cái chết của Dylan Thomas đến vụ án Sid Vicious. Sau cải tạo gần đây, khách sạn vẫn giữ nét cổ điển và sức hút văn hóa độc đáo.
10. Tòa nhà Temple Court, New York City (1883)
Tại 5 Beekman Street, khu Tài chính Manhattan, Temple Court được hoàn thành năm 1883 bởi Benjamin Silliman Jr. và James M. Farnsworth, pha trộn phong cách Queen Anne, neo-Grec và Renaissance Revival. Mặt tiền gạch đỏ với tháp đôi và sân trong 9 tầng có mái kính hình kim tự tháp là điểm nhấn ấn tượng.
Năm 1889, một phần phụ kiểu Romanesque Revival được thêm vào. Sau thời gian bỏ trống từ 2001, tòa nhà được khôi phục và mở lại năm 2016 trong khu phức hợp The Beekman Hotel and Residences. Sân trong được công nhận là di tích nội thất năm 2024, khẳng định giá trị vượt thời gian của nó.
Những tòa nhà này không chỉ là kỳ tích kiến trúc mà còn là chứng nhân cho tham vọng vươn cao của nhân loại, mãi mãi ghi dấu trong lịch sử đô thị toàn cầu.
